Rafi Letzter
Ev sahibi galaksimizle ilgili yeni ve üstün hassas bir kütle ölçümüne ulaştık: galaksimiz, Güneş’in kütlesinin yaklaşık 890 milyar katı büyüklüğünde. Bu sayı, 1.8 tredesilyon kilograma eşit; 1 tredesilyon 1’den sonra gelen 42 sıfır ya da 1,000,000,000,000,000,000,000,000,000,000, 000,000,000,000,000,000,000 halinde tabir ediliyor. Bu kütle, yaklaşık 6 milyar kez milyar sefer milyar tane filin yüküne yahut 296 katrilyon tane Dünya kütlesine ya da nisan ayında yayınlanan imajdaki üstün kütleli kara deliğin kütlesinin 135 katına eşit.
ÖLÇMEK KOLAY OLMADI
Samanyolu’nun kütlesini ölçme noktasında kimi olağandışı zorluklar mevcut; çünkü onun içinde yaşıyoruz. Galaksileri ölçeklere sığdırmanın bir yolu yok; bu nedenle araştırmacılar ekseriyetle galaksilerin içindeki yıldızların hareketlerini izleyerek galaksileri ‘tartarlar’; bu formül, galaksinin kütle çekiminin bu yıldızları nasıl etkilediğini ortaya çıkarabilir.
Bununla birlikte, uygun bir teleskobu olan her insan Andromeda galaksisinin bütününü görebilse de Samanyolu’nun gövdesinin büyük kısmı bizden saklanır.
Yakındaki yıldızlar ve toz bulutları, bizim görüş alanımızdan uzaktaki yıldızları görmemizi pürüzler; bu nedenle araştırmacılar galaksimizin nasıl hareket ettiği ve dışarıdan nasıl göründüğü hakkında bilgi vermek için daha gelişmiş teknolojik ve istatistiksel yollar kullanmak zorundalar.
Yeni çalışma, iki temel data derlemesine dayanıyordu. Bu bilgiler, gazın, yıldızların ve öteki gereçlerin Samanyolu’nun farklı bölgelerinde nasıl hareket ettiğini ortaya koydu. Bilim insanları bu bulguyu galaksinin gerçekte ne kadar ağır olduğunu ortaya koyan bir ‘dönme eğrisi’ üretmek için kullanabilirler.
Imperial College London’da bir astrofizikçi ve çalışmanın ortak müellifi olan Fabio Iocco, “Galaksimizin diski dönüyor lakin tekdüze biçimde değil” diyor. “Galaksinin merkezinden farklı aralarda bulunan objeler, bu merkezin etrafında farklı süratlerde dolaşıyor.”
YENİ BİR USUL GELİŞTİRİLDİ
Iocco’nun Live Science mecmuasına verdiği demeçte aktardığı kadarıyla, ‘dönüş kuvvetinin’, galaktik diskteki her noktada galaksinin kütle çekimi kuvvetine karşı dengelenmesi gerekiyor. Bu türlü olmasaydı, galaksi parçalanır ve yıldızlar ve nebulalar galaksiler ortası boşluğa savrulurlardı. Iocco, “Eğer bunu merkezden çok uzaklara ulaşan farklı aralar için uygularsanız, artan uzaklıklarda kütlenin büyüklüğünü iddia edebilirsiniz. Bu türlü olunca da sadece toplam kütleyi değil, birebir vakitte bir kütle dağılımını elde edersiniz” diyor.
Elbette Samanyolu yıldızlardan, gazdan ve öteki görünür şeylerden daha fazlasını barındırıyor. Çabucak çabucak bilinen tüm galaksilerde olduğu üzere, galaksimizin kütlesinin büyük kısmı da görünmeyen bir karanlık unsur halesinde hapsolmuştur ve (karanlık madde) direkt gözlemleyebileceğimiz rastgele bir gök cismi oluşturmadan kütle çekimsel tesir uygular.
Bu çalışmada, araştırmacılar karanlık unsurun kütlesinin güneşimizin kütlesinin yaklaşık 830 milyar katına, yani galaksinin toplam kütlesinin yaklaşık yüzde 93’üne eşit olduğunu saptadılar.
Makalenin yepyenisi, Live Science sitesinde yayımlanmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Yorum Yok