Duvar Kitap’ın bu ayki evrak konusu polisiye edebiyat. Biz de bu bağlamda bir soruşturma hazırladık ve Oğlak Yayınları – Maceraperest Kitaplar’ın müelliflerine iki Temel soru yönelttik.
Soruşturmaya katılan isimler şu biçimde: Ercan Akbay, Yaprak Öz, Savaş Çalışır, Deniz Gürsoy, Nurhan Atacık, Burak Akgüç, Çağatay Yaşmut, armağan Tunaboylu ve Suphi Varım.
‘TÜRK POLİSİYESİ EN ŞENLİKLİ, EN VERİMLİ VAKTİNİ YAŞIYOR’
Dünden bugüne, polisiye edebiyatın gelişimi hakkında neler söylemek istersiniz?
Ercan Akbay: Gotik edebiyatın Aka muharriri Edgar Allan Poe’nun polisiye edebiyatın miladı kabul edilen ‘Morgue Sokağı Cinayeti’ (1841) isimli uzun hikayesini editörü olduğu mecmuada yayımlamasının üzerinden Çehre seksen yıldan Çok mühlet geçmiş olsa da, polisiye kurgudaki kabahatlerin dedektif tarafından çözümlenerek cürümlünün cezalandırılmasını anlatan Hadise örgüsü değişmemiştir. Klasik polisiye anlatının sacayakları olan hata, hatalı ve dedektifin yer aldığı şablon kurgunun birinci öğesi, hikayenin odağındaki hata içeren olayın gizemli (enigmatic) olmasıdır. Öykünün başlangıcında karakterleri ve dedektifimizi tanır, olayın ipuçlarını öğreniriz. Sonra soruşturma süreci başlar.
Polisiye tabir biçimindeki farklılık arayışları Özellikle yine yükseliş devri olarak kabul ettiğimiz 1970’li yıllardan başlayarak okura kâfi çeşitliliği sunmuştur. Sonuç olarak, polisiye edebiyatta klâsik yapıyla çağdaş çeşitlilik Çabucak her periyotta İç içe olmayı sürdürmüş ve bu durum çatışma değil zenginlik yaratmıştır. 2000’li yıllara damgasını vuran şimal polisiyesi dalgasının sonuna geldiğimiz yıllarda, global manada bir kısırlık buhranının yaşandığını gözlemliyorum. Polisiye edebiyattaki yaratıcı gelişimin sakinlik devri içine girdiğini düşünenlerdenim. Bu durumu aşmak için sırf müelliflere değil, yayıncılara ve okurlara da Amel düşüyor.
Yaprak Öz: Birinci ortaya çıktığı vakitlerden itibaren gizemli büyüsüyle insanları tesiri altına Meydan polisiye edebiyatın, Özellikle nihayet yıllarda Aka bir gelişim yaşadığını düşünüyorum. Bunda hem yaygınlaşan dijital kanalların polisiye dizilere verdiği değerin tesiri sonucunda insanların polisiye okumaya teşvik olması hem de günümüzün harikulade süratli ve gerilimli yaşayış usulünde kaçacak, sığınacak, zihin dinlendirecek beğenilen bir liman olarak polisiye okumanın yararını görüyorum. Türkiye’de ise, bir sakinlik periyodunun akabinde Ahmet Ümit’in canlandırdığı polisiye sevgisini günümüzde pek Fazla muharrir sık sık Eser vererek canlı tutmakta. Sanıyorum Türk polisiyesi en şenlikli, en verimli vaktini yaşıyor.
Cenk Çalışır: Ahmet Mithat Efendi’den bu yana geçen Çehre elli yıllık süreçte Türk polisiye edebiyatı elbette gelişti. Dünya çapında mükafatlar alan, yapıtları birçok lisana çevrilen birkaç Tane de olsa muharrirlerimiz Mevcut lakin bu kâfi değil. Hem müellifi hem de okuru açısından derinlikli bir profil yok bence. Ülkemiz okuru, birkaç müellif dışında polisiye yazın üretimlerini ve üreticilerini tanımıyor. Daha Fazla popülerlikten beslenen bir algı Mevcut ki -bu yanlış anlaşılmasın, tanınan berbattır, demiyorum- okura ulaştırılamayan, tanınan olmayan nitelikli eserler de Mevcut diyorum.
Öte yandan bahsin yalnızca üretimle ilgili olmadığı açık. Yayınevleri, devlet sübvanseleri, tanıtım eksikleri, maliyetler üzere birçok parametre masaya yatırılmadan çeşidin gelişiminin tanımı Noksan kalacaktır.
Ancak kısaca değinmek gerekirse, Özellikle nihayet yirmi yılda televizyon kanallarının, portalların çoğalması sinema ve dizilerin yazın uyarlamaları ile okurun ilgisinin polisiyeye yöneldiğini söyleyebiliriz. Polisiyenin “burada bir ceset Mevcut kim öldürmüş sanki?” anlatısından ibaret olmadığını duyurabilirsek tıbbın okuru çoğalacaktır.
Deniz Gürsoy: Ülkemizde evvela çeviri, sonraları yabancı ünlü polisiye karakterler üzerine yazılmış yerli muharrirlerin polisiyeleri, sonra özgün yerli polisiyeler formunda bir evrimden sonra bu günlere geldik. nihayet 20-30 yıldır polisiye muharrirlerimiz yazın dünyasındaki “Polisiye yazın mıdır değil midir?” tartışmaları bir yandan sürüp yerli polisiyeciler yazın dünyasında neredeyse kabul görmezken, yabancı yazarlarla yarışabilecek ölçüde kaliteli polisiye romanlar üretmişlerdir.
Nurhan Atacık: Başlarda polisiye, bilimin ve aklın edebiyattaki karışığıydı, hatta Sherlock için isimli dedektifliğin birinci tanınan temsilcisi diyebiliriz. Halbuki günümüzde, salt bilimsel tahlil üzerinden kurgulanmış eserler dizilerde hâlâ yer alsa da edebiyatta çokça üretilmiyor. Karakterlerin ruhsal derinliği, duygusal dalgalanmaları, dünya ağrıları polisiye roman okumayı zenginleştiren ögeler. Polisiye edebiyatta teknolojiden Fazla insanın karanlık yüzünün yansımalarını görmeyi tercih ediyorum.
Burak Akgüç: Edgar Allan Poe’nun Ünlü yapıtı ‘Morgue Sokağı Cinayetleri’nin 1841’de yayınlanması üzerinden Çehre seksen yıldan Çok Vakit geçmiş. Bir kapalı oda cinayeti ve dedektif Auguste Dupin karakteri ile ortalarında Sir Arthur Conan Doyle’un da bulunduğu pek Fazla muharrire ilham verecek olan bu başyapıt, polisiyenin birinci Temel taşlarından birisi olarak kabul edilmektedir. Karmaşık bir Olay ve tahlil peşindeki dedektifin analitik fikir yeteneğini, tam altmış Yıl sonra, Sherlock Holmes’ün Ünlü ‘Baskerviller’in Köpeği’ macerasında da görmekteyiz. Fevkalade dedektifler zincirinin vazgeçilmez halkalarından biri de, Agatha Christie’nin ‘Şark Ekspresinde Cinayet’ romanında Hercule Poirot olarak karşımıza çıkar.
Herkesi kendine hayran bırakan bu karakterlerin yanı sıra, okyanusun öteki tarafında, Amerika’da 1930’ların ekonomik buhranında, kabahatin nihayet derece yaygın olduğu ortamlarda geçen Misli (hard-boiled) polisiyelerde karşımıza çıkan dedektifleri de Olağan ki unutmamak gerek. ‘Büyük Uyku’da Raymond Chandler’in Philip Marlowe’u yahut ‘Malta Şahini’ninde Dashiell Hammett’in Sam Spade’i, peşinde oldukları hatalılar kadar deforme fakat bir o kadar da cazip karakterler olarak görünmektedir bize.
Zaman ve polisiye sanatı ilerledikçe, cürmün ve cürümlünün psikolojisi gitgide daha Çok Ehemmiyet kazanır olmakta; Patricia Highsmith’in başkarakteri yetenekli Tom Ripley bu konuda kuşkusuz akla gelen birinci örneklerden biri. Alışılmış ki, ruhsal dünyalarının içine girdiğimiz dedektiflere de değinmeden geçmemeli; tıpkı John Le Carre’nin ‘Köstebek’ isimli romanında karşımıza çıkan istihbaratçı George Smiley yahut Georges Simenon’un ‘Letonyalı Pietr’inde bize tanıttığı uzun soluklu karakteri Komiser Maigret üzere.
Bazen de polisiye bizi değişik vakte götürüp, o dünyanın gizemlerini, insanlarını ve kurumlarını karmaşık bir kurgu içinde gözlerimizin önüne seriyor. Bunu düşününce, Umberto Eco’dan ‘Gülün Adı’, aklıma gelen birinci roman.
İşte tahminen de polisiyeyi bunun için seviyoruz. Bizi değişik bir vakte ve yere yahut inanılması güç, nihayet derece Enteresan Hadise ve karakterlere götüren, Sonuç olarak, içimizde daima Mevcut olan o Öbür bir âleme kaçış hissine ve muhtaçlığına yanıt veren yazın tipi olduğu için.
‘POLİSİYE ROMANLAR İÇİNDE BULUNDUĞU TOPLUMUN KABAHAT ANLAYIŞINI YANSITIR’
Çağatay Yaşmut: Polisiye romanlar içinde bulunduğu toplumun hata anlayışını yansıtır. Bu da demektir ki, polisiye roman tarihine baktığımızda insanlık tarihinin de evrimi rahatlıkla okunabilir. Öte yandan hata, bilinmesi gereken bir gerçeği gizlemekten insan katline giden geniş bir yelpazedir. Bundan dolayıdır ki; polisiye cinste verilen yapıtlarda Çeşitli alt kümeler oluşmuştur. Altın cins polisiyeleri, kara roman, casus romanları, mahkeme polisiyeleri, gangster romanları, seri katil romanları, siyasi polisiye, isimli tıp merkezli romanlar, ruhsal tansiyon romanları, vb. üzere alt cinsler polisiye edebiyatı zenginleştirmiştir.
Edgar Allan Poe’nun ‘Morgue Sokağı Cinayeti’nin Ünlü dedektifi, yoksul düşmüş bir aristokrat olan şövalye Auguste Dupin’dir. Dupin, polis örgütünün Morgue Sokağı cinayetindeki güçsüzlüğünü vurgulayan bir çalışma ortaya koyar. Bu, analitik çıkarımlar yaparak akıl yürütmedir. Tıpkı vakitte tanınmış bir Şair olan Poe’nun yazdığı, polisin ikinci planda bırakıldığı bu tip öykülerin ileride yüzlerce gibisi yazılır.
Yine de dedektif tipini yaratan, araştırmacı denildiğinde gözümüzün önüne, pipolu, pelerin gibisi pardösüsü, kenarları üst kıvrılan şapkası ve büyüteciyle Sherlock Holmes gelir. Conan Doyle’un yarattığı eksantrik kahraman Holmes, kendine mahsus bilgi ve teknik sahibi, tartışmasız ehil bir kimyager, araştırmacı hekim, birçok bilimsel alandaki rasat ve çözümleme özelliklerini bünyesinde taşır. Krimonoloji, toksikoloji, anatomi kadar yerbilimi de bilir.
Chesterton’un Rahip Brown’u akıl ve mantık yürütme konusunda benzerlik gösterdiği halde, bir din adamı olarak toplumsal sınıfın ve sınıfçılığın dışında kalmaktadır.
Birinci Dünya Savaşı sonrasına kadar aşikâr sınıftaki dedektiflerin egemenliğinde giden polisiye roman iki dünya savaşı ortasında hafif bir kırılma gösterecektir. Bu kırılmayla Birlikte çıkarı korunan, yani hakları aranan kesim halka yaklaşırken, polisten alınan yardımın niteliği artmaya başlar.
Altınçağ Devri denilen iki dünya savaşı ortası devirde birbirinden farklı iki gelişme görülür. Birincisi aklın öne çıktığı toplumsal olgu taşımayan “Katil Kim?” romanları, ikincisiyse toplumsal olguların etrafında gelişen “Kara Roman”.
“Katil Kim?” romanlarının konusu mevt ve muammadır. Altınçağ polisiyesi, Birleşik Krallık’ta belirir. Dolayısı ile periyodun en ünlü müellifleri da bu ülkeden çıkar. özel dedektif Hercule Poirot, meraklı komşu tipiyle Miss Marple en bilinenleridir. Sayers, aristokrat bir dedektif yaratır: Lord Peter Wimsey. Sonuç olarak yakından bakıldığında “Katil Kim?” romanları cürmün tarihiyle birebir Enlem gitmemiştir. Mandel’e nazaran, bu romanlarda gerçek sorunun Tüm istikametleri ve manasıyla kabahat değil, meyyit ve muamma olduğunu, temel olanın cürümlünün karşısına analitik zekasıyla çıkararak resmî olarak cürmün kanıtlanmasından geçtiğini; gerçek insanlardan ve gerçek insan tutkusunun çatışmasından tümüyle yabancılaşmış soyut yapıtlardır.
1920’lerde Amerika’da başlayan içki yasağıyla Birlikte cürüm Aka bir ivme kazanır. İçki kaçakçılığı başta olmak üzere fuhuş, kumar, bayan ticareti, uyuşturucu, rüşvet üzere cürümlerin genişlemesiyle Birlikte örgütlenme kaçınılmaz olur. Ortada Aka bir pasta vardır. durum bu türlü olunca, yeni bir polisiye çeşidi oluşur: kara Roman. Öncüleri Dashiell Hammett ve Raymond Chandler’dır. Polisiye romandaki birinci Aka ihtilaldir. önce cürmün niteliği değişiyor, ona pareler olarak polisiye roman bir dönüm noktası yaşıyor. Bu iki muharrir içinde yaşadıkları toplumun yolsuzluklarını, çürümüşlüklerini Fazla uygun bilirler, her şeyin Nakit gücüne bağlı olmasına karşılık dedektiflerinde ahlaki olarak savunabilir bir tavır sürdürmeye çalışırlar. Bu iki müelliften Öbür Değerli isimler de mevcuttur. Georges Simenon, Leo Mallet, Ross Mcdonald, John Macdonald. Dedektifleri, cinayetleri, analitik çıkarımlarla değil, takip kovalamaca ve yakalama süreci sonunda ve gerekirse güç kullanarak ortaya çıkarırlar.
Dünya savaşları ortasındaki periyotta, kamuoyu yeni bir hatayla tanışır. Bu cürüm, ferdî hayatlara ve mülkiyete değil, devlete yönelik işlenir, hatalılar devlet yahut hükümetler için devinim ederler. Bunlar casuslardır. Casusların varlığı, Özellikle CIA ve KGB’nin başrol oynadığı gizli servisler savaşına dönüştü. Kabahatin tarihi bu noktada polisiye roman tarihiyle bir Defa daha kesişir. Joseph Conrad, Graham Greene, Eric Ambler, John Le Carre, Mario Simmel, Victor Channig, Donald Hamilton en Ünlü casus polisiye müellifleridir. Birinci casus polisiyelerden birisi olan Joseph Conrad’ın ‘Gizli Ajan’ romanında casus ve casusluk Tüm insani dramıyla ele alınmıştır. ‘Gizli Ajan’ romanı ehil bir edebiyatçının polisiye romanda da ehil olduğunun en düzgün göstergesidir. Bunun yanı Dizi İngiliz muharrir Ian Flemming, ‘James Bond’ üzere bir harika casus yaratmıştır. Bu tip romanların en Aka özelliği cinayetin Bazen işlediği değil, ortaya konulan entrikanın bulunmasında yatar.
Kırk ve ellili yıllara gelindiğinde, Amerikan cürüm tarihi ikinci bir patlamaya Şahit olur: Uyuşturucu ticareti. Bu ortada içki yasağı kaldırılmış, kar kapısı olmaktan çıkmıştır. Bunun karşısında hata örgütleri, kumar, tefecilik, fuhuş ile kayıplarını kapatamayınca içkinin yerine büsbütün kendi denetimlerinde olacağı Öbür bir yarar kapısı bulmaları gerekiyordu. Bu da uyuşturucuydu. Uyuşturucu alışkanlığının kazandırılmasıyla sokak hatalarında Aka bir artış görülür. Tesirleri daha sonra Birleşik Krallık, İtalya, Fransa ve Japonya’ya kadar uzanacaktır. Bilhassa savaşı takip eden yıllarda uyuşturucu satıcılarının gayesi morali bozuk, birden fazla askerlerden oluşan alt-orta Sınıf beşerler olacaktır. Cenk sonrasında binlerce Güney Amerikalı’nın şimal Amerika’ya göçü, burada karşılaştıkları ırk ayrımı, çarpık eğitim sistemi, gençlerin öğretim hayatına adapte olamamasına ve işsizlik sonucunda Ufak cürümler işleyerek hayatlarını sürdürme uğraşına girmelerine neden olacaktır.
Bu şiddet patlaması, altmışlarda ve yetmişlerde hızlanarak bütün kapitalist ülkelerde kendini gösterir. Böylelikle birtakım muharrirler kendilerine bahis olarak mafyayı seçer. Bilhassa Mario Puzo’nun ‘Baba’ romanı, dünya çapında Aka İlgi görmüş, alanında fenomen haline gelmiştir. Kitap Francis Ford Coppola’nın elinden sinemaya aktarıldığında da birebir başarıyı göstermiş hatta üzerine çıkmıştır. ABD’ye yerleşmiş Don Vito Corleone’nin reisliğindeki Sicilyalı bir mafya ailesi ailesinin öyküsünü anlatan kitap, 1945-1955 yılları ortasını mevzu alır.
Bencil ve parçalayıcı bireyciliğin yükselişe geçmesi, sosyoekonomik ve kültürel değişimlerin görülmesiyle, şiddet de artmaya başlar. Süratle refaha erme, tam istihdam, doyumsuzluk, çok tüketim, alkol kullanımı üzere Çağdaş cemiyet yapısından kaynaklanan hazlar vahşet, sadizm, zalimlik getirir. Katilin kurbanı tanımadığı cinayetler baş gösterir. mesela 1930’larda Amerika’da işlenen cinayetlerin yüzde 75’i kurbanlarını tanıyorken ilerleyen yıllarda bu Oran yüzde 25’lere kadar düşer. Polisiye romanda yeni bir Cin doğmuştur. kara sıra denilen bu cinsin temsilcileri ortasında ‘Mike Hammer’ın yaratıcısı Mickey Spillane, Hadley Chase, Thomas Harris Örnek verilebilir. Bu noktadan sonra bir muammanın tahlilinden Fazla şiddete İlgi duyulmaya başlanmıştır.
Şiddet dürtülerinin yüceltilmesi, polisiye romanların da Fazla satılmasına neden olur. Zira bireylerin içindeki hatalının şiddet, kan, vefat dürtülerini giderir. Bu romanlar toplumsal çürümenin olguları, hastalanan toplumların delili olur.
Günümüzde polisiye müelliflerinin birçoklarının var sistemle kederleri vardır. Bir hesaplaşmaya içindedirler. İçinde bulundukları toplumun, idarenin ipliğini pazara çıkarırken polisiyeyi kullanırlar. Çağdaş polisiyeler günümüzün toplumsal romanı haline gelmiştir.
Suphi Varım: Hata epeyce polisiye yazın da gelişir. Cürüm, toplumsal bir olgudur ve her toplumsal değişim, kabahati münasebetiyle polisiyeyi de çeşitlendirip geliştirir. Polisiyeye tarihi açıdan göz gezdirdiğimizde klasik yapıtlardan günümüz polisiyesine uzanan zincirde bu tıbbın gelişip zenginleştiğini söyleyebiliriz. örneğin örgütlü kabahatin, siyasi, biyoteknolojik ve internet kabahatlerinin, finansal kabahatlerin, ırkçılığa dayalı cürümlerin polisiyede yer alması üzere… Hususlar da değişmektedir elbette. Göçmenlik, insan kaçakçılığı, bayan cinayetleri üzere temalar polisiye kurguya yeni yollar açmaktadır. Doğal ki bunlara bağlı olarak hatalı, kurban ve cürmü tahkik eden soruşturmacı da değişip gelişmektedir.
Armağan Tunaboylu: Polisiye edebiyatın gelişimi cürüm tarihine bağlıdır. Cürüm tarihi de iktisada. Tersten bakarsak iktisattaki değişikliklere, kabahat dünyası ayak uydurmak zorundadır. Haliyle polisiye yazın da hata dünyasının ensesinden ayrılamaz.
İlk polisiye romanı sayılan ‘Morgue Sokağı Cinayetleri’, Amerikalı Edgar Allan Poe tarafından yazılmıştır ve Hadise Fransa, Paris’te geçmektedir. Zira Poe devrinde Amerika’da şimdi polis teşkilatı kurulmamıştı. Yeni bir devlet kurmuş Amerikan burjuvazisi sermayesini biriktirmek istediğinden devletin kurumlarına sıcak bakmıyordu. öteki taraftaysa yani Avrupa’da, burjuvazi çoktan ihtilalini yapmış, grev yapmaya çalışan emekçilerin grevlerini kırmak için polis teşkilatını kurmuştu.
Edgar Allan Poe, yeni bir yazın çeşidi yarattığını tahminen de bilmeden başındaki hikayeyi İhtiyar kıta Avrupa’ya taşıdı. Devamında polisiye çeşidi yuvarlanan kartopu üzere büyüdü. Burjuvazinin huzurunu bozan olayları armchair (koltuk) dedektifleri çözüyorlardı. Çünkü personellerle çarpışmaktan Öbür bir şey bilmeyen polise güvenen yoktu. Bu dedektifler olayları oturdukları koltuktan popolarını kıpırdatmadan üstün zekalarıyla çözüp, polisle alay ediyorlardı. Bu Devre ‘whodunit’ (kim yaptı?) polisiyesi alabildiğine gelişti. Olayların ortasında sırf bir kabahat çoğunlukla cinayet vardı, Noksan olansa toplum, iktisat, cinsellik, yani hasılı beşere dair unsurlardı.
Derken Amerika’da garip bir Hadise oldu: İçki yasağı ilan edildi. İktisat, alkol kaçakçısı gangster çetelerinin eline geçti. Bu sayede polisiyede de soruşturmacılar sokağa çıktı. Private eye (özel dedektif) doğdu. Artık toplumsal olaylara, bireye, cinselliğe Ehemmiyet veriliyordu. Derken iktisat kara Cuma ile tepetaklak oldu, akabinde da 2. Dünya Savaşı çıktı. Savaşın akabinde okur aksiyon, seks ve şiddet talep etti. özel dedektif yok oldu, hem soruşturan hem yakalayan ve hem de yargılayan polis memurları sokaklarda belirdiler. Savaşın akabinde başlayan Fazla Değerli bir olgu daha vardı: O da Soğuk Savaş’tı. Kitapçıları casusluk kitapları sardı.
1980’li yıllar etraf karışıktı, dünyayı saran refah, Vakit vakit çıkan krizler polisiyeyi çeşitlendirdi, mahkeme, CSI, polis İç işleri, medikal/hastane polisiyeleri öne çıktı. fakat asıl çizgiyi tutturan organize kabahat şirketlerinin ve derin devletlerin ya da direkt devletlerin işlediği suçlardı.
‘ADEM İLE HAVVA’NIN ÇOCUKLARI İSEK GEZEGENDEKİ VARLIK NEDENİMİZ SUÇ’
Polisiyeyi öbür edebi tiplerden ayıran, onu Özel ve Kıymetli yapan şeyler nelerdir? diğer bir deyişle; polisiyeye neden gereksinimimiz var?
Ercan Akbay: Polisiye kurgunun mesleksel ve coğrafik alttürleri tükenmez. lisan ve üslup da işin içine katılınca, okurun duymak istediği heyecanlı bulmacaların çözümlenme beklentisi Beğeni vermeyi sürdürür. Polisiye meraklıları için içeriklerini zenginleştirme istikametindeki gelişmeler ayrıyeten heyecan vericidir. Cinai temalar yaygınlıkla kullanılsa da anti-kahramanların çokça yer aldığı mizahi polisiyeler, karmaşık ve örgütlü yapıların ağır kabahatlerle dolu Güç paylaşımı temalı çete-mafya kıssaları, cinayet dışı hataların tartı kazandığı entrikalardan oluşan hırsızlık, kalpazanlık, dolandırıcılık ve sahtecilik odaklı kabahat romanları her periyotta okurların odağında olmaya devam eder.
Cinayet soruşturmasını klasik şablonda anlatan tarihi polisiyeler, o periyodun lisanı, teknolojisi ve ruhunu yansıtmasıyla okurların ilgisini çekmektedir. Soğuk Cenk periyoduna damgasını vuran casus romanlarını unutmayalım. Casusların çatışması, dünyayı sarsacak Aka tehlikeler, kumpas ve komplolar içinde vefatlar ve her nevi gizemli hata bu üslubun kapsama alanındadır. Aka hırslarla dolu, örtbas etmeye çalışılan kitlesel olayları işleyen siyasi polisiyeleri de tıpkı kümeye almak gerekir.
Polisiyenin birinci periyotlarında teknik sebepler hasebiyle gelişip yaygınlaşamayan marjinal diyebileceğimiz alttürler (kriminal (CSI) polisiye, ilim kurgu-polisiye, medikal polisiye vb.) günümüz edebiyatında Değerli yer tutan kategoriler oluşturmaktadır. Polisiye edebiyatı sırf yayıncılık dalı için değil, yapımcılık dalı için de vazgeçilmez bir kaynak olmuş ve polisiye uyarlamalar her devirde en Fazla izlenenler ortasında birinci sıralarda kalmayı sürdürmüştür.
Yaprak Öz: Polisiyeye Fazla muhtaçlığımız Mevcut zira yeterli polisiye insanı asla sıkmaz, aslında sıkıcı bir yük olan gündelik hayatın tartılarından merak, gizem, heyecan hisleriyle dolarak bir müddetliğine uzaklaşmamızı sağlar ve bu yararlı bir şeydir. Öbür hiçbir yazın cinsinde başımızdaki yüklerden bu kadar zevkli bir biçimde kurtulamayız. Bir günün sıradanlığını, bu sıradanlığın yol açabileceği varoluş krizini, polisiye bir kitabın labirentinde dolaşırken hissettiğimiz adrenalin hissiyle dengeleyebilir, hayata tekrar bağlanabiliriz.
Cenk Çalışır: Yasak elmayı yediği için cennetten kovulan Adem ile Havva’nın çocukları isek gezegendeki varlık nedenimiz kabahat. İnsan ve kabahat kavramları birbirinden Müstakil ele alınamaz. Yapacağı bir aksiyonun cürüm olduğunu, cezai yaptırımını bilen insan, hatası işlemekten vazgeçmek yerine o kabahati işlemek, lakin yakalanmamak üzerine plan yapar. İnsanın en karanlık tarafıdır bu ve polisiye yazın bu karanlıktan, onu bu noktaya getiren süreçten beslenir. İnsanı farklı, görmek istemediğimiz, korkutucu yanıyla anlatır.
Polisiye yazın eserleri, büyülü gerçeklik kapısını çarçabuk açabilen yapıtlardır. Okuru bulunduğu gerçeklikten koparıp, kendi yarattığı gerçekliğe taşır ki bu dünyada, gizem, heyecan, macera, baskındır. Okur bir muammanın tahlilinde hafiyenin yerini alır. Hafiyeliğinde, tarihi bir seyahat yapabileceği üzere, masalsı aşklara şahitlik edebilir, komplo teorilerinin, siyasetin, casuslar dünyasının kapılarını aralayabilir.
Polisiyenin, içeriği, kapsamı, okura yaşattığı hazzı nedeniyle edebiyatta Aka bir yer kapladığını, eksikliği Laf konusu olduğunda insanın Noksan kalacağını düşünürüm.
Deniz Gürsoy: Bence polisiyeyi öteki yazın çeşitlerinden ayıran en Değerli özellik muammanın olmasıdır. Tahlil romanın sonuna bırakıldığı için tansiyon ve sürükleyiciliği öteki edebi yapıtlardan fazladır. Bu özellik birçok okuyucuda polisiye bağımlılığı düzeyine kadar çıkabilmektedir. Okuyucu muammayı kendi başında çözmek için dedektifle adeta yarışa girmekte ve başı, okuduğu müddette daima bununla meşgul olduğu için kendi sıkıntılarını Geri plana itmektedir. Bu özelliği, polisiye roman okuyan kişiyi günlük problemlerini unutturacak kadar sarmaladığından, okuyan şahıs için sorunlarından bir kaçış enstrümanı da olabilmektedir. öteki yazın tiplerinde bu özellik bu kadar öne çıkmaz.
‘KÖTÜLÜĞÜN OLMADIĞI VE POLİSİYENİN NOSTALJİK BİR EDEBİ TİPE DÖNÜŞTÜĞÜ BİR DÜNYA DİLERİM’
Nurhan Atacık: Ben polisiye edebiyatın adalete yakın duruşunu seviyorum. Gerçek hayatın belirsizliğine rağmen polisiye edebiyatta kahramanların motivasyonlarını anlıyoruz, olaylar zincirini çözüyoruz, hatalıyı buluyoruz ve yapıklarının yanına kâr kalmadığını biliyoruz. Yalın üzere gözükse de hasretini çektiğimiz bir tatmin duygusu bu.
Mutlak eşitlik ütopya elbette, diğer yandan salt güçlünün kanunları ile yaşamak toplumlardaki mutsuzluğun asıl sebebi. İnsanlığın uygarlaşma adımları pek küçük, Geri dönüşler oluyor, ancak uzun vadeli bakınca yavaşça da olsa ilerleme var. Berbatlığın olmadığı ve polisiyenin nostaljik bir edebi tipe dönüştüğü bir dünya dilerim.
Çağatay Yaşmut: Siyaset ve gündem aklıma birinci gelen, derin devlet münasebetleri, komplo teorileri, organize cürümler, farklı etnik kimliklerden ve farklı dinî inançlar yüzünden kıyımlar, siyasi görüşleri yüzünden ötekileştirilenler, vb. İşte polisiye roman bütün bunlarla bir hesaplaşma yapıyor. Toplumun hâkim ideolojiye yansısını ya da tepkisizliğini polisiye roman gösteriyor. Polisiye roman, mafya münasebetleri, ırkçılık, kara Nakit aklama, uyuşturucu üzere toplumsal sıkıntılara ayna tutup siyaset-güç-mafya üçgeninde Mevcut olan bu kavramlar ortasındaki karmaşık ve karanlık ilgileri irdeliyor. Örneğin, bir Petros Markaris, Komiser Haritos vasıtasıyla Atina’da siyasetçilerden örülü kirli bir mekanizmayı, kurulan paravan şirketleri, futbol ligindeki şikeleri, medya-siyaset Menfaat bağlarını gün yüzüne çıkarırken, Ahmet Ümit, ‘Kukla’ romanında Susurluk ile ortaya çıkan kirli alakalara ayna tutuyor. Paco Ignacia Tabio II ise romanlarında, Meksika’da devleti, hatası, berbatlığı ve gizli güçleri simgeler. Siyaset ve terör İç içe sarfiyat, bu durum da toplumu baskı altında tutup köleleştirir. Kabahatin toplumda doğuşunu ve yükselişini gösteren polisiye romanlar toplumsal gerçekçi romanların da fonksiyonunu görür. Bundan dolayıdır ki kabahatin toplumsal Sıkıntı olarak ele alınması ve işlenmesi polisiye romanın gücünü artır.
Armağan Tunaboylu: Polis teşkilatı yaklaşık iki Çehre yıllık tarihi boyunca dünyanın her ülkesinde her Vakit hükümran ve azınlık sınıfın, öbür sınıflar üzerindeki baskı aracı ya da silahı olmuştur. Bu mevzuya tekrar döneceğim, artık bir de polisiye edebiyatına bakalım. Üstte ekonomiyi takip eden cürüm örgütlerinin tekniklerini değiştirmeleriyle polisiye edebiyatının da değişim geçirdiğine değinmiştim. Polisiye muharriri da, yapıtının odağına hâkim ve azınlık sınıfın polisini, hukukunu, etiğini yerleştirir. Hatalı ve kurban öteki sınıftan çıkarsa Problem yoktur zira üst Sınıf okuru bununla ilgilenmez. fakat kendi sınıfındansa hata hiçbir Vakit sistemde değil, bu tıkır tıkır işleyen eksiksiz sistemi bozmaya kalkan bir psiko-sosyopattadır. Ve de polis dev bir cop üzere hatalı bireyin başına iniverir. Herkes bildirisi almıştır. Üst Sınıf kendisine batan dikenden kurtulmuş, alt sınıfa da parmak sallanıp tehdit edilmiştir.
Sanırım polisiyeyi Pahalı yapan sadece kara ve mizahi yapıtlardır. Zira yalnızca bu stil yapıtlarda bir isyan vardır. Bunların dışında karşılaşacağımız bütün polisiye edebiyatı hayatımızı çekilir kılmaya yarayan, tatlı bulmacalar sunan yapıtlardır.
Suphi Varım: Polisiye, okuyucuya cazip gelen birçok ögesi barındırır. Gizem, tansiyon, heyecan, karakterlerin ruhsal yapıları, karakterler ortasındaki münasebetler, cürmün işlenme formülü, ispatların değerlendirilme süreci, hatalının ele geçirilmesi, kurguda akıcılık üzere… Bir de adaletin gerçekleştirilmesi… Polisiye, toplumsal yapıyı ve oradaki eşitsiz gelişmeyi, Sınıf bağlantılarını yansıtır. Yani Fazla boyutlu bir tiptir. Münasebetiyle toplumu ve toplumsal meseleleri aktarma fonksiyonu de yüklenir ve polisiyeye bu nedenle gereksinimimiz vardır.
Yorum Yok