Julian Barnes, uzun yıllar yazın ve sinema eleştirmenliği yapan, pek Fazla vadeli yayında ismine rastlanan bir müellif olarak birinci romanı ‘Metroland’i 1980 yılında kaleme alır ve yazdığı her romanla mesleğinde giderek yükselmeye başlar. Bu yükselişin en Aka sebeplerinden biri Barnes’ın beşere ve onu belirleyen şartlara olan yaklaşımında saklıdır. Çoğunlukla münakaşa yaratan bahisleri keskin bir biçimde ele alıp karakterlerini, karakterlerinin nezdinde okuru türlü soru işaretleriyle çevrelerken sakin bir tansiyon içinde müellif.
Son romanı ‘Elizabeth Finch’ de bunun en hoş örneklerinden biridir. Detay Yayınları etiketiyle, Serdar Rıfat Kırkoğlu’nun çevirisiyle raflardaki yerini Meydan ‘Elizabeth Finch’, tarihin de en az insan kadar güvenilmez olduğunu ve aşkın gerçekle kurduğu bağlantıyı tartışan bir romandır.
ÖĞRETMENİN VAZİFESİ SORU SORMAKTIR
Peki kimdir Elizabeth Finch?
Aslında Tüm kitap boyunca okur olarak biz de, tıpkı başkarakterimiz Neil üzere, bu sorunun yanıtını bulmaya çabalarız. Neil hafızasını zorlar, yaşananları hatırlayıp Çeşitli notlar alır, birileriyle görüşür… Lakin tam onu tanıdığımızı düşündüğümüzde farklı gelişmeler yaşanır ve Elizabeth Finch Tekrar karşımızda, Yeniden bilinmezliklerle dolu bir bayan olarak durur.
Elizabeth Finch, üniversitede Kültür ve Medeniyet dersi veren bir akademisyendir. Birinci bakışta ayırt edici pek bir özelliği yoktur. Kendi halinde biridir. Genelde sakin bir ses tonuyla konuşur lakin bahsettiği bahisler insanların itimat çemberlerini, inandıkları kıymetleri sarsmaya yönelik bahislerdir. Elizabeth Finch’i etkileyici kılan en Kıymetli şey de aslında budur.
Elizabeth Finch, Julian Barnes, Tercüman: Serdar Rıfat Kırkoğlu, 192 syf., Detay Yayınları, 2022. İlk derste öğrencilerinin karşısına geçtiğinde onları bilgi yığınları ve tablolarla bunaltmayacağını söyler. Verdiği kitap listesini okumanın keyfe bağlı olduğunu, bir Muallim olarak burada bulunmasının Biricik sebebinin diyalog kurmak ve öğrencileri düşünsel manada farklı soru ve yollarla tanıştırmak olduğunu belirtir.
Evvela tarihi ve tarihteki muhakkak başlı figürleri ele alır: Ursula ve on bir bin bakirenin yürüyüşüyle başlar, birtakım günler İsa’ya ve dinden dönen Julian’a, birtakım günler de daha yakın periyoda gelir ve Hitler’e kadar uzanır. Ele aldığı her bahse farklı bir nazar açısıyla yaklaşır, Vakit vakit öğrencileri kızdırır ve kışkırtır. mesela tektanrıcılıkla (monoteist) tekeşliliği (monogami), onun da tekdillikle (monoglot) kurduğu bağlantıdan bahsederken, “Düşlerinizden sakının. Tıpkı vakitte, genel bir kural olarak, birden fazla insanın Hasret duyduğu şeylerden de sakının. Zoraki monogami zoraki bir mutluluktur” der.
ÖLÜM-YAŞAM DENGESİ
Neil, Elizabeth Finch’in sınıfındaki öğrencilerden biridir. Ona ve onun anlattıklarına o denli Fazla İlgi gösterir ki, belirli bir noktadan sonra Elizabeth Finch onun için aşka dönüşmeye başlar. Fakat bu, bildik manada bir aşka ne kadar misal, bunu Neil da bilmez. Okul bittikten, herkes bir yere savrulduktan sonra Elizabeth Finch’le yılda bir iki sefer öğlen yemeği için buluşmaya başlar. Bu buluşmalar yirmi Yıl boyunca devam eder. Yaptıkları sohbette neredeyse ferdî hiçbir şey konuşulmaz, yalnızca beyin fırtınası yapılır, o kadar.
Ve günün birinde Elizabeth Finch ölür. Bu, Neil’ı hem üzer hem heyecanlandırır. Çünkü Elizabeth Finch Tüm kitaplığını ona bırakmıştır. Böylelikle Neil, tahminen de birinci sefer, Elizabeth Finch’in kim olduğunu öğrenmeye sahiden yaklaşır.
MOZART İKİLEMİ
Barnes bu romanında tarihe çokça yer verir. Üstelik bunu yalnızca Elizabeth Finch’in diyaloglarına da sıkıştırmaz. Neil, Elizabeth Finch’i ararken, tarih de Enlem bir çizgi olarak onun Çabucak yanından akar masraf.
Pek Doğal bu tarih, bilinen, kabul edilen resmî tarih değildir. Sorgulanan, Türlü varsayımlar ve tenkitlerle kaplı bir tarihtir. Elizabeth Finch tahminen de bu yüzden, “Tarihini yanlış anlamak bir Ulus olmanın parçasıdır” der bir gün. İnsanları birleştiren şeylerin ortak doğrular değil, ortak yanlışlar olduğunu argüman eder.
Neil da bu Tümce üzerinden kendi hayatını ele alır: Oyunculuk mesleği berbat haldedir. Bir Vakit sonra bu defteri büsbütün kapayıp değişik bir bölüme geçip mantar yetiştirmeye başlar. Birbiri arkasına iki Kötü evlilik yapar. İkisinden de boşanır. Çocukları vardır ve hayatı hiç de gençliğinde Düş ettiği üzere değildir. O da, “Tarihimizi yanlış anlamak bir aile olmanın parçasıdır” der. Sonra da mevzuyu Tolstoy’un ünlü cümlesini tersinlemeye getirir. Aslında Mesut ailelerin birbirlerinden farklı olduklarını, aile bireylerinin Sevinç için kendilerinden Ödün verip başkalarına İtina gösterdiklerini ancak mutsuz ailelerin genelde daima tıpkı yanlışlar yüzünden mutsuz olduklarını söyler. Bunun en Temel göstergesinin de kendi hayatı olduğunu vurgular. Bu da bizi Elizabeth Finch’in “Mozart ikilemi” olarak isimlendirdiği soruya yaklaştırır:
“Hayat hoş, lakin hüzünlü müdür; yoksa hüzünlü, fakat hoş midir?”
Yorum Yok