İrem Uzunhasanoğlu
Chimamanda Ngozi Adichie, Amerikan ve Nijer edebiyatının Değerli temsilcilerinden biri olmasının yanı Dizi iki binlerden sonra başlayan dördüncü dalga feminizmin de destekçilerinden. Afro-futurizm ve postkolonyalizm üzere kuramsal teorilere katkıda bulunması açısından dünya çapında kabul gören bir bayan muharrir. Adichie’nin odaklandığı mevzular ortasında cinsiyet eşitçiliği, bayanların güçlenmesi, eşit haklara sahip olması ve ırkçılık yer alır. Afrika kültürü ve kimliği üzerine yazmasından Dolayı bütün dünyada farkındalık yaratmıştır. Amerika’da ırkçılık ve aidiyet problemlerini ele aldığı ödüllü romanı ‘Amerikana’, Zeynep Çiftçi Kanburoğlu çevirisiyle Doğan Kitap tarafından yayımlandı.
‘Amerikana’ romanı, saçlarını ördürmek üzere kuaföre giden Ifemelu’nun bir kuaför sandalyesinde otururken, senelerce kavuşmayı beklediği aşkı Obinze’ye ülkesi Nijerya’ya dönmeye karar verdiğini haber vermesiyle başlıyor ve akabinde Geri dönüşlerle on beş yaşındaki Ifemelu’nun Nijerya’dan ABD’ye gelişini ve burada geçirdiği süreci anlatıyor. Roman, bir yandan Ifemelu’nun şahsî gelişimini anlatırken öteki yandan da siyasi, toplumsal ve kültürel sıkıntıları ele alıyor. Nijeryalı bir bayan olan ve New Jersey’de yaşayan Ifemelu, üniversite profesörü olan sevgilisi Blaine’den ayrılıyor, ırkçılık üzerine yazdığı, Fazla tanınan bloğunu kapatıyor. Ülkesi Nijerya’ya Geri dönüş yapma kararını birinci aşkı ve en derin yarası Obinze’ye bildirdiği anda kıssa artık çift nazar açısıyla devam ediyor. Amerika’yı terk etmeye hazırlanan Ifemelu ve Nijerya’da bir evlilik yapmış olan Obinze. Ve işte romanın çatışması daha birinci sayfalarda kucağımıza bırakılmış oluyor. Roman ilerledikçe Öbür bir soruyla karşı karşıya kalıyoruz: Nereye aitim? Ifemelu bir Afrikalı-Amerikan mı yoksa Amerikan-Afrikalı mı? Siyah olmak, ırk, cinsiyet, hoşluk, baskın kültüre asimile olmak, Amerikanlaşmak üzere sorunlar hermeneutik bir bakışla sunuluyor.
‘Amerikana’ romanında birkaç anne izlekle karşılaşıyoruz. Bunlardan birincisi ve tahminen de en değerlisi, kimlik arayışı. Ifemelu, Nijerya’da ve ABD’de farklı roller, kimlikler ve toplumsal statüler ortasında gidip geliyor. Bu durum, ergenlik devrinde Nijerya’nın ayrımcı toplumsal hiyerarşisinden kaçma isteğiyle başlar ve ileri gençlik periyodunda ABD’deki ırk ve kültür farklılıklarını keşfetme muhtaçlığıyla devam eder. Ifemelu roman boyunca kendini tanımak ve gerçek benliğine ulaşmak için bir sıra tecrübeden geçer. Bir yandan yeni bir kültür ve Ömür usulüne Ahenk sağlamaya çalışırken, öbür yandan kimliğini ve köklerini müdafaaya çalışır. Adichie bu temayı güçlendirmek için kimi sembol ve metaforlar kullanmış. Ifemelu’nun saçının “başına buyruk” tabiatına hürmet duyması, düzleştirmeyi ya da ördürmeyi istememi bunlardan biri. Aksanının Amerikan aksanına döndüğünü hissettiği anda bundan kendini kurtarmak istemesi de bir diğer örnek. Ifemelu’nun kimlik arayışı, özgünlüğünü müdafaa eforuyla mütemadiyen çarpışıyor diyebiliriz. Ifemelu’nun saçı, onun şahsî kimliğinin bir kesimi ve roman boyunca saçının farklı hallerini denemesi, değiştirmesi ve tekrar şekillendirmesi, karakterin özgünlük arayışına katkıda bulunuyor. Bu tıpkı vakitte, karakterin kültürel mirasına bağlılığı ve korunmasıyla da ilişkilendirir. Roman boyunca, Ifemelu’nun Nijerya kültürüne olan bağlılığı ve Amerikan kültürüne karşı eleştirel yaklaşımı, özgünlük temasının bir yansıması olarak okura kendini hissettiriyor.
Amerikana, Chimamanda Ngozi Adichie, Tercüman: Zeynep Çiftçi Kanburoğlu, 584 syf., Doğan Kitap, 2023. Romandaki anne izleklerden ikincisi ise, ırkçılık. Ifemelu, ABD’deki ırksal hiyerarşi hakkında fikirlerini açıkça Anlatım ediyor. Kendisi de bir Siyah bayan olarak, Amerikan toplumunun ırksal yapısının neden olduğu pürüzlerle yüzleşip bu yapıyı sorguluyor. Yalnızca Ifemelu değil, Aka aşkı Obinze de bu izleğe Britanya’daki ırksal ayrımcılık konusunda katkıda bulunuyor. Böylelikle roman yalnızca bir değil, üç kıta ekseninde okuruna geniş bir nazar açısı sunuyor. Bir evvelki paragrafta bahsettiğim saç metaforu, ayrımcılık ve ırkçılık mevzularını ele almak için de muharrir tarafından ustalıkla kullanılıyor. Roman boyunca, Ifemelu, saçının doğal haliyle kabul edilmediğini ve Amel dünyasında ya da toplumsal etrafındaki beşerler tarafından reaksiyon gösterildiğini tecrübeler. Bu tecrübeler, sadece saçla ilgili değil, tıpkı vakitte ırkla ilgili ayrımcılığın ve önyargının bir yansıması oluyor.
Romanda üçüncü Temel izlek ise, ‘Amerikan Rüyası’. Ifemelu, Nijerya’dan ABD’ye göç eden bir genç bayan olarak Amerikan Düşü’nün peşinde koşan birçok göçmen üzere, kendisini daha uygun bir Ömür ve daha Aka bir muvaffakiyet kıssası yazmak isteğindedir. Ayrıyeten kavuşmayı beklediği aşkı Obinze için de Amerika “gelecek”tir. Orada kavuşacaklarını, evlenip yuva kuracaklarını Düş eder. Lakin roman boyunca gerek Obinze’nin vizeyle ilgili yaşadığı sıkıntılar sonucu ABD’ye giriş yapamaması, Ifemelu’nun da göçmen bir bayan olarak yaşadığı zorluklar ve ırksal ayrımcılığa maruz kalması, Amerikan Hayali’nin gerçekliği ile ilgili bir sıra soru işaretini de beraberinde getirir. Romanda, Ifemelu’nun maddi muvaffakiyete ulaşması, onun memnunluğunu sağlamaz ve hatta bilakis, ırksal ayrımcılığın yoğunluğu nedeniyle kendisini yalnız ve yabancılaşmış hissetmesine yol açar. Amerikan Hayali’nin beşerler için nitekim manalı olabilmesi için, Adichie’nin savunduğu üzere, toplumsal adalet, Adalet ve insani pahaların desteklenmesi gerektiğini vurgular. Roman boyunca, Adichie, Amerikan Hayali’nin idealleştirilmesine karşı çıkarak, gerçekçi bir perspektif sunar ve karakterlerinin tecrübeleri aracılığıyla okurunu Amerikan Düşü’nün herkes için geçerli olmayabileceği gerçeğiyle yüzleştirmeye çağırır.
Sade ve akıcı anlatımıyla okura bir konuta dönüş öyküsü sunan Adichie, karakterlerin İç dünyalarını ve hislerini derinlemesine incelerken, tıpkı vakitte okuyuculara birçok toplumsal, kültürel ve siyasi sıkıntıyı sorgulama fırsatı veriyor. Kendinden Evvel “ırkçılık” sıkıntısına değinmiş olan Toni Morrison, Zora Neale Hurston üzere müelliflere da bir selam vermeyi ihmal etmeyen Adichie, postkolonyal duruşuyla kökleri iki Çehre Yıl önceye uzanan Afro-Amerikan müelliflerden ayrılıyor. Nobel yazın ödüllü Morrison’ın ‘Sevilen’, ‘En Mavi Göz’; Hurston’ın ‘Gözleri Yaradana Bakıyordu’ yapıtları de kimlik arayışı, ırksal ayrımcılık ve toplumsal cinsiyet eşitliği temalarına karakterlerinin İç dünyaları ve tecrübeleri üzerinden odaklansa da Adichie bu temaları günümüze taşıyarak bizlere bir şeylerin değişmediğini söylemeye çalışıyor tahminen de.
Kısaca ‘Amerikana’, kesinlikle okunması gereken, çağın en Kıymetli romanlardan biri.
Yorum Yok