Naz Taylan
“Ölmek bir şey değil, yaşamamak müthiş.”
Victor Hugo
“Pandemi” sözcüğü ile tanıştığımız vakitlerin üzerinden yaklaşık üç sene geçti. Hayatımıza katılan farklı kavramlarla “yeni normal” denilen bir devri yaşamaya devam ediyoruz. Laf konusu kavramların bir kısmı edebiyatla ilintili. Bu bağlamda üzerine en Çok Baş yorulanlardan biri de sanıyorum apokaliptik /post-apokaliptik. Kıyamet sonrası ilim kurgu olarak nitelenen bu kavram, Joseph John Adam’ın sözüyle “nükleer, biyolojik, ekolojik, jeolojik ya da kozmolojik felaketlere bağlı olarak dünyanın sonunun gelmesini ve böylesi Aka yıkımlar sonucu sağ kalan insanları nasıl bir hayatın beklediğini mevzu edinir.”…Apokaliptik yapıtların birincisinin Mary Shelley tarafından 1826’da yayımlanmış ‘Son Adam’ olduğunu anımsatmak isterim. Gerçekten yaklaşık iki Çehre Yıl Evvel insanlığın neredeyse sonunu getiren bir veba salgını sonrasında hayatta kalanların kıssasına odaklanır kitap. Bu birinci yapıttan sonra salgın devirlerine dair edebiyatın klâsikleri ortasına giren birçok yapıtla karşılaşırız. Dünyanın farklı coğrafyalarını ele geçiren, hatta Bazen kaynaklara nazaran 1. Dünya Savaşı’nın bir biçimde sonlanmasını sağlayan veba salgını, günümüze anlatısıyla en Fazla uzananlardan biridir. Edebiyatın çağına tanıklık etme şiarı Derhal derhal her edebiyatçının, anlatıcının, yazıcının ruhunu ele geçirse de poetik, estetik ve etik dertlerle üretenlerin bir azınlığı temsil ettiğini görürüz. Çağına tanıklık etme fikriyle Bir arada edebi yapıtın niteliği konusundaki tartışmalar hiçbir Vakit yeniliğini kaybetmez. Müellif hem felaketi yaşayan hem de felaketin ruhsal, toplumsal maliyetlerini edebiyatçı kimliği ile karşılayıp aktaran olma görevini yerine getirmek ismine bir eser kaleme alıyorsa elbet, ‘pandemi sonrası edebiyat’ üzere bir başlığın içerisinde yer alacağını da az Fazla varsayım edecektir.
2020’de baharın birinci ayında global ölçekte bir salgınla karşı karşıya kaldığımızda o andan itibaren gerçek olan Biricik şey bu görünmez düşmanın bizi ele geçirmemesi için saklanmaktı. Ne olursa olsun #evdekal’malıydık. Foucault’ın “kapatılma mekanları”nın yanına şartsız olarak eklenen “ev”, var manasını birinci defa bu derece gerçekleştirmiş oldu. Hayatta kalmak için Mümkün bir sığınaktı artık. O günlerin yekûnunu tutanlar için ortak olduğumuz toplumsal etrafın ve muhtaç olduğumuz irtibat ve etkileşimin yegâne kaynağı toplumsal medyaydı. Pandemi periyodu ve o tecrit günlerine dair yapılan araştırmaların bir kısmının odağında ekrana kilitlendiğimiz, felaket haberlerinin önümüze yığıldığı o günlerde, mesken içinin bir üretim alanına dönüştüğüne ait Fazla sayıda data de toplandı. Kimdi bu üreticiler? Sanatkarlar, müellifler, kültürel çalışmaları bir varoluşsal sıkıntıya dönüştürüp yaşayanlar… İzler etrafa muhtaçlık duyan tiyatrocuların, müzisyenlerin hayatlarını idame edebilecekleri sanat ortamları bir anda yok olmuştu. Bu durumla kolektif olarak çaba edenlerin dışında virüsle müsabakayı beklemeden hayatına nihayet verenlerin de olduğunu kayıt altına aldı bu lanetli vakit. öbür yandan birtakım hizmetler ve olmazsa olmazımız diyerek öncelik verilenler başta eğitim olmak üzere sürmeliydi. Uzaktan eğitim ile kotarılmaya çalışılan süreç yavanlıkla sürerken Bazen alternatif usuller kendini yeni olağana adapte etmeye başlamıştı bile. Madem “eski günlerdeki” üzere temas kuramadan bir Ömür örülecekti, buna ikna olmak ve devam etmek aslolandı ve mahrem olan artık kamusal alana dahildi. Meskenler bir can simidi olarak yedi yirmi dört paylaşıma Aleni bir alana dönüştü. Bazen yaptığı çeşit çeşit ekmeği paylaştı, Bazen vücut ve zihni koruyacak öğretilerin eşliğinde yaptığı çalışmaları; Bazen izlediği sinema ve dizileri, Bazen okuduğu kitapları… Muharrirler bu Aka yıkımın içinde kıyı notlarını almaya başladıklarında birinci şoktan çıkılmıştı. Yavaş yavaş ne yaşadığımızın farkındalığı arttıkça durumu daha kabullenmiş ve olmuş olacakla uzlaşan bireylere dönüşmeye başladık. “Pandemi öncesi” diye bir tamlamanın oluşması ise iddiamızdan Fazla daha uzun Vakit aldı. Bu mevt kalım savaşından bir nefesle çıkanlar o günlerin travmasından savunma hallerine kadar kaç tecrübeyle Geri dönmeye başladılar Mevcut oldukları alanlara. Tutulmuş günlükler, yeni besteler, performatif işler hepsi bu devrin kalıntısıydı artık. Yaşadığımız ortaktı onu anlatma ve paylaşma maharetimiz Öbür başka…
Bana Yaklaşma! Yoğunbakım Günlüğü, Meral Saklıyan, 160 syf., Everest Yayınları, 2023. Her felaketin daha Çok ziyan gören bir topluluğu vardır. Şifa bulmak için başvurduğumuz, bilgisinin bizi hastalıklardan kurtaracağı inancı ve umuduyla kapısını çaldığımız hekimler için salgın, topyekûn bir teyakkuz haliydi. Cenk alanının tam ortasındaydılar. İdarelerin bizi konutlarda tecrit altında tuttuğu vakitlerde sıhhat işçilerinin müsaadeleri, emeklilik ve istifa müracaatları süresiz kaldırılmıştı. Tabip, hemşire olan yakınlarımız ve arkadaşlarımız için ziyadesiyle endişelendiğimiz, onların sıcak temasta bulundukları Covid-19 virüsüne maruz kalmış hastalarının akıbetini takip ederek hiçbir harekette bulunamamak Fazla zedeleyici bir histi hepimiz için. Günlük hayat içinde birbiriyle diyaloğu olmayan kaç insanın balkonlarda, pencerelerde akşam 21.00’de çılgınlar üzere alkışladığı, Bazen Vakit o günkü his patlamalarıyla ağlayarak “hepinize Fazla teşekkürler” diye seslendiği insanlardı onlar. Toplumun yek bir gönülden kahraman olarak selamladığı bu insanların karantinanın sonlanmasından sonra sayısız şiddete maruz kalmalarını, kimilerinin akınlar sonucu canından olmasını anlamak, kabul etmek Muhtemel değil. Vefatla bu kadar raks eden bir cemiyet can almayı, yıkmayı, her şeyin içinden bir şiddet aksiyonu çıkarmayı nasıl, hangi Ara özümsemiş olabilir? Sadece bu şiddetle yaşadığı ve yaşattığı her şey ismine gecikmiş bir yüzleşmeye girişebilmesi için de Meral Saklıyan’ın kitabı okunmalı… ‘Bana Yaklaşma!’ yalnızca bir muharririn karantina günlükleri ya da Alelade bir anlatı değil çünkü… Ağır bakım hekimi olan bir edebiyatçının pandemi devrindeki güncesi; hastane sürecini hiç yaşamamış, o Aka felaketi hasar almadan, rastgele bir kayıp vermeden atlatanlar için de, o travmayı birebir yaşayanlar için de Fazla içerden bir tanıklık. Okunması, o günlere dönüp Tüm bu tecrübeler içinden o günlerin yine anımsanması, insanın etik prensiplerle bir hayatı kavraması ismine da nihayet derece değerli.
Meral Saklıyan birçok Ödül sahibi bir öykücü. Birinci kitabı ‘Uzağa Gidemem’, 2019 yılında Everest Yayınları etiketiyle yayımlanmış, birebir Yıl kayıp Rıhtım yazın mecmuası tarafından yılın Hikaye kitabı seçilmişti. Birinci kitabı beklenenden daha geç yayımlanmış olsa da kendisini yıllardır mecmualardan takip ediyor ve tanıyor okur. Yine tıpkı yayınevi tarafından yılın birinci ayında okuruyla buluşan ve bu metne vesile olan kitabı ‘Bana Yaklaşma!’, “Yoğunbakım Günlüğü” alt başlığını taşıyor. Önsöz ve teşekkür kısmını dışarıda bırakarak söylersek, kitap on üç başlığa ayrılmış; yaşanılanı, gözlemleneni bir kıssa anlatıcısının kaleminden okurla paylaşıyor. “Konforlu ömrün kutsallığını” idealize eden Çağdaş insanın, bu Aka felaketle imtihanını en içeriden deneyimleyenlerden biri olarak muharrir, hem bir hekim hem de virüse maruz kalan bir hasta olarak karşımıza çıkıyor. Her şartta bizden daha fazlasını biliyor. O sebeple olacak ki Sümerli Şair Ludingirra’nın cümlesini bu kitabı yazarken kendine bir başlangıç noktası olarak alıyor: “Madem biliyorsun neden anlatmıyorsun?”.
Saklıyan şiiri bilen, şairleri yazınına katan bir müellif olduğunu bize anımsatarak başlıyor. Nâzım Hikmet’i başucunda tutuyor, onun direncini bütün bu güç vakitlerde unutmadan gayretini veriyor. Ne diyor şair:
“Hastalar
Kardeşlerim
İyileşeceksiniz.
Ağrılar, sızılar dinecek
Yumuşak, ılık.
Bir yaz akşamı üzere inecek
Ağır, yeşil kolların akabinde rahatlık.
Hastalar, kardeşlerim,
Biraz daha sabır, biraz daha inat.”
Pandemi sürecini televizyon ve toplumsal medya ağları üzerinden Lahza be Lahza takip edenlerin bile onca bilgi kirliliğine farklı bağlamlarda maruz kaldığı o günlerin en trajik yanı elbet vefat ile alakamızın şeffaflaşmasıydı. Kitapta müellif bu yüzleşmeyi hastalar, hasta yakınları ve sıhhat işçilerinin insani, ahlaki ve etik duruşları üzerinden yapıyor. Kadir’in ve ailesinin kıssasında, babasının “öleceğini” kabul etmek zorunda kalan çocuğun sessiz gözyaşlarında, ağır bakıma ‘seçilen’ hastanın bu ayrıcalığın hakkını vermek için sarf ettiği çabada, kayıplarını aile mezarlığına defnetmek için statüsünü kullanmaya çalışan, yasla Birlikte oburlaşan insanları, hastane içinde mümkün şiddeti, taşkınlığı önlemek için ayrıyeten bir İmtihan verdikleri o vakitleri, insan üstü eforlar göstererek bir ölmezotu üzere hem can kurtarıp hem canından olmamak için gösterdikleri dayanışmayı abartmadan, soğukkanlılıkla birer anlatıya çeviriyor muharrir. Hastanenin ortasında bir şiddet çemberinin içinde kaldığı anda bile soğukkanlılığını yitirmeden kendini kitlediği odada “ağlamamak için yazıyorum” diyerek, Fazla değil birkaç Jenerasyon sonra yalnızca tarihi bir anlatıya dönüşecek olan pandemi devrine tanıklığını vakte bırakma şuuruyla devam ediyor. Önsözde okuruna söylediği üzere: Okumak üzere olduğunuz kitabın Biricik maksadı, bir Tabip ve bir müellif olan bendeniz Meral Saklıyan’ın, dünyayı çepeçevre saran Covid-19 salgınını, görünenin arkasındakini, yani hayatın öteki yüzünü yazın yoluyla anlatmaktır. Ne de olsa dünyamıza kaç salgın daha musallat olursa olsun, onu derli toplu anlatma işi Yine edebiyata kalacaktır.”
Saklıyan âlâ ki edebiyata, hekimliğe ve beşere dair olan inancını bir ortaya getirip bu günceyi okuru ile buluşturmuş. Pandeminin edebiyata tesirinin çalıştaylarda tartışılmaya başlandığı bu süreçte, bu anlatının da değeri ile değerlendirileceğini ve hak ettiği ilgiyi göreceğini umuyoruz. Bu Aka imtihandan alnının akıyla, bilgisi, şuuru ve etik bedelleriyle yara almadan çıkmış Aka insanlığa bir Defa daha inanarak, salgınla gayrette ömrünü kaybetmiş sıhhat işçilerini bir Kez daha minnetle anarak…
Yorum Yok