Di lîseyê de mamosteyê wêjeyê bo dersa kompozîsyonê spartekek/ödev dabû. MijMesafe kompozîsyonê bo pêşaroja xwe hûn dixwazin çi bikin û çi bibin bû. Kêm zêde di polê da çil, pêncî kes hebû. Mamosteyê wêjeyê ez ne şaş bim navê wî Husamettîn bû. Bi eslê xwe ji Amadê bû û kurd bû, lê bi rastî jî dijminê qewmê xwe bû. Mîsal peyfakBeygir bo pîrozkirina Newrozê bi istek sar, bi lez û bez xwendina wî qet ji bîra min naçe. Her kes kompozîsyona xwe qedand û teslîmê mamoste kir, di ser da hefteyek bihûrî mamoste hBeygir li ser masaya xwe rûnişt û banga min kir. Jixwe ji navê min acîs bû û heyranê Sezaî Karakoç bû. Min ber xwe da got “gelo dîsa çi bû?” Kî min dîsa gilî kir, vaye çend hefteye şer û pevçûna min jî tineye.
Xêre? Li ber texteyê reş sekinîm û ji nişkava got; “sen kamyoncu mu olmBeyaz istiyorsun?” Min go; “Evet, katiyen olmBeyaz istediğim kamyoncu olmak.” Bi awirên tirş û kêmî li min nêrt. Mamoste istikrar xwe bilind kir, bi tiliya eşhedê min şand cihê xwe. Mamosteyê wêjeyê negot tu çima daxwüye kamyoncîtiyê dikî. Hevalên din di kompozîsyonên xwe da bibûn; tabip, mamoste, pîlot, endezyar, nivîskar, helbestkar û hwd. Di nav sinifê da metna min ji yên din cuda bû, mesken encam hem şanazbûna min xurt kiribû hem jî tirsek xistibû nav lisana min. Tirsa ji dersê mayîn bû. Jixwe mamosteyê wêjeyê min di sinifê da hişt. konut nefret bû, nefreta hAmel bû, nefreta ku di bin serdestLahza da teslîmiyetê dida nişandan. Husemettîn dijî Lahza çûye ser dîlovaniya xwe nizanim lê hêviya min ew e ku vê nivîse bixweyne û hinek li ber xwe bikive.
Rastiya min a wê rojê kamyonvanî bû, havînLahza bi apê xwe re em bajar bi bajar digeriyan, li ser rêyLahza me rê dirêj dikir. Deştên fireh û hêşîn, çiyayên bilind, rêyên asteng û dijwar de em derbas dibûn. Mînakek, em hê nedigîhiştin Konya meqesî li Pozantiyê me xwarin dixwar, li ciyê Pala. Di nav daristanLahza da, li ber çêm û bi şahîdiya bayê hênik demên xweş me li pişt dihişt. Rêwitî her tim bo min dermanê lisLahza û hAmel bû. Di esasê xwe da hewasa kamyonvaniya min rê û rêwitiyê vedigot, dûr bûnê li dar dixist. Azadiyek hêma dikir, ji mal û bajarê xwe veqetandinê dida pêşiya min. Tahminen rê bêhemdî xwe rêviyê di xwe da diveşart. Deşt bi deşt çiya bi çiya li bin zinarLahza li ber devê kendalLahza da meşa girLahza bû li ser rêyLahza diherikiyan. Lahza lisana ku tofLahza û beleya feleketê geş dikir, radiwestand. Mamosteyê wêjeya tirkî ne ji min ne jî kamyonvaniyê fêm kiribû, cahîlek li dera wê bû. Nefretê hêma dikir, hem nefreta ku li xwe vegerandibû dida dest hem jî nefreta ku mêtingeriyLahza jê re ava kiribû û lêkiribû di keseyata wî de gelek carLahza bêhemdî xwe derdixist meydanê. Ji vê rojê çaxê meriv wLahza rojLahza di bin çav re derbas dike, encam konut bû. Mîchael Palîn li ser rêwitiyê wisa tabana; “Mîkroba seyahatê carek bi we bikeve êdî dermankirina wê tineye. Heta dawiya emrê xwe bi vê mîkrobê re bi aramî ezê bijîm.” Me behsa nefretê pislik ka em pirtûka Ben Lerner jî raxin ber xwe.
Nivîskar Ben Lerner pirtûka wiya bi navê “Nefreta Helbestê” sala 2018Lahza de bi wergêra HakLahza Toker hBeygir weşandin[1]. “Nefreta Helbestê” ceribandinek serkeftî û nêrinek berepaşiyê xêz bike. Nêziktiya min a li dijî metnê di xwe de gelek pirsLahza jî derxistiye hole. Nivîskar Lerner di Wêjeya Emerîkaya nûjên da bi berhemên xwe yê rexneyî derketiye pêş. Ji xeynî nivîskariyê helbestLahza jî nivîsandiye. Ji helbestên wî yê hilbijartî jî guldesteyek hBeygir wergerandin[2]. Lerner; “Gelek kes, bersiva fikra ‘helbest çi ye”‘ axê dide bêgumLahza ji hev cuda bin jî bi nefreta helbestê va yekîtiyek xurt ava kirine. Ez jê keyfxweş nebim jî jiyanne min li derdora wê diçe û tê. Di vê da dubendiyek nabînim, çimkî helbest û nefreta helbestê -belkî ji bûna we jî- ti car ji hevûdin neqetiye. Vê hêvokê vegerînim li ser helbestkariya xwe Lahza rêya ku bi helbestê va dimeşim temamî erêkirinê nede jî gelek ciyLahza da bi istek rihet hevkariya me heye. Ti car li pey helbestê neçûm û baznedam, çiqas min pişta xwe li helbestê vegerand, hBeygir deriyê min xist. Wek mêvanên ku di hesap û kitebê da tine be li ber derî hazir û nazir sekîni be. Nay bîra min ku min helbesBiricik bi istek xweş û rihet nivîsî. Her tim êşê û hesretê bibîr xistiye, her tim xiyalên şer û pevçûnê daye pêş, her tim hêrsbûn û nefreta zedilsiz hêma kiriye.
Wêjeya me ya nivîskî di bin baskên helbestê da heta roja me xwe gîhiştand, parast. StrLahza û kilamên me bo hebûn û hişyarkirina gel bêşik rolek girîng leyst û hê jî konut rola xwe didomîne. Barê ku li pişta xwe bar kiriye; bi serbilindî, bi güç û zehmetî istikrar xwe yê berxwedêr û êşî belav pislik li ser cîhanne kerr û lal! Helbestên me jî bi qasî strLahza û kilamLahza xwe xistiye bin vê barê girLahza û pîroz. Belê nefreta ku rexnegir daye pêşiya me çiqas ferdî be jî tabana ku civakê jî mijûl bike. Helbesta gelê me di nav helbesta cîhanê da damarek wiyê xurt heye, pişta xwe spartiye dîrok û berxwedanne hezar salan. Helbest li ser axa destpêka mirvohî va derketiye meşa xwe ya dûr û dirêj û konut meş bênavber dewam dike. Ne ji gel re ne jî hunerê re sekn û bêhndLahza tineye, her tim xwe nû kiriye, çimkî istikrar xwe yê resen her tim parastiye.
Hin dem û dewranLahza da huner xwe ji gel dûr xistibe jî dîsa rêya xwe neqAmel kiriye û dîtiye. mesken dem û dewranLahza da di esasê xwe da bo zîldanê helbesta nûjen meriv dikare wek “navberkek” bi nav bikin. Nefreta helbestê bi min di vê navberkê da xwe nîşLahza dide û li vir destpê dike. Di vê navberkê da helbest kopî û bêresen derdikeve meydanê. Ne deriye kopî û bêresenbûna risteyan, wêjeya gelên bindest û welatên mêtîngeriyê da ji wêjeya serdestLahza bi rêya wergerê wêje û bi taybetî jî helbest; bi hişî Lahza bêferasetî navaroka wê tê valakirin. Nefreta ku Lerner behs kiriye û yên me ji vir vediqetin, ji hev cuda tabanın. Nefreta nivîskarê Emerikî ferdiye yê me jî bi rengê civakî xwe destnîşLahza dike. Lerner; “Li ciyek nivîsek tê nivîsandin û helbestê li erdê dixe û tabana helbest miriye.”
ev hevok ji we re jî xerîb û dûr nehBeygir ne wisa? İstikrar erêkirina we hBeygir guhê min. Çimkî em gelek carLahza seh dikin, dixweynin. Ben Lerner didomîne; “Nefreta helbestê, di hunera helbestê da vaşartiye çimkî erka helbestkar û helbest xwîner, bi xerakirina hêza nefretê dikare liberxwe bide û mija ku li ser risteyLahza hatiye daliqandin ji ortê radibe.” Belê konut tespîta nivîskar em bizivrînin ser helbesta kurmancî, gelo ewê encamek çawa bikeve destê me? Îro helbestên ku deri weşandin -kurmancî- û em dixweynin -çi di kovarLahza da çi wek pirtûk- me divê ser vî armancê: Deng û rêz/Gramer kirina risteyLahza dişibin hevûdin, peyv ji hev cuda bin jî, rihek yekrengî li ser helbestê xwe daleqandiye.
BêgumLahza şi’r nivîs di serî da azadbûnê hêma dike, bi risteyLahza leystin deriyên nû ji helbestkar vedike, lê tiştên ku em dixweynin mixabin ji hev ketiye, geramolek zêdetir û atmosfErİlave tirş em tabanının. Di bingeha tehma risteyLahza de wergêr xwe veşartiye. Çiqas bi hostetî were veşartin jî bi xwendinek hûrgulî meriv digîhije vê encame. mesken encam jî me tabana ser nefreta helbest xwîneran. Helbest nivîs bi min xwezayî ye, ji xwezayê tê, xav e, li benda honandin û bêjingeyê ye. Yanî estetîzma wê bi afirandina hAmel û lisana xwe radike ser linga, resenbûn di vê daye. Shelley wisa dibêje; “Heta vêga helbesta herî biîhtişam ku dinya alem dîtiye, tabana ku li bin siya orjînalbûna şa’r de hêjarbûna fehmberiya wê ye.” Lerner li ser zêde dike; “Vegotina fehmberiya orjînala hêjarbûn Platon bibîr dixe, li gor Platon têgihiştina wî tine bejî. Di wextê Platonê da dixwaze şi’rê bi pêşva bimeşîne li gor felsefeya nû hevberiya wê jî serdeste.” Teqez di devleta Platon da helbestkar gelek hatiye rexnekCerahat û di dawiya dawî da jî dixwaze helbestkarLahza bavêje derveya bajêr. Lê mesken hêvî û daxwüye Devleta Platon serneket. Çima serneket? Ji ber sedema têkîliya helbest û maddî daye. Helbest xwe her tim ji maddîbûna jiyanê dûr xist, rû neda. Îro helbestê dîsa dixwazin bikin bin kontrola sermayedaran. Çimkî helbest daxwüye maddî nake, ê gel e û di xizmeta mirovahiyê da dijî. Nefreta li ser şi’rê tê meşandin di bingeha wî de xerakCerahat û naveroka wî bikeve hizmeta kapîtalîzmê heye. Mînakên me gelek in, hema li derdora temaşa bikin hûnê teqez bibînin.
Çavkanî
[1]Şiir Nefreti/Ben Lerner/weşenxaneya Everest/HakLahza Toker
[2]SanBeygir Yok/Ben Lerner/weşexaneya 160. Kilometre/Ömer Şişman-DonBeygir Bayer
Yorum Yok