Muharrir Murat Gülsoy’un yeni kitabı ‘Ressam Vasıf’ın gizli Aşklar Tarihi’, Can Yayınları tarafından yayımlandı. Kurgu ressam Vasıf üzerinden gelişen roman, modernizmin toplumsal, siyasi ve sosyo-kültürel alanlarda 1914-1954 periyoduna sanat ortamının ayrıcalıklı perspektifinden bakıyor.
Tarihler 1967’yi gösterdiğinde ressam Vasıf, Türkiye’nin birinci galericisi olan eşitlik Cimcoz’un kendisine önerdiği genç gazeteci Halit’e hayatını anlatmaya başlıyor. Okur da Vasıf Ekrem Yelda’nın hayatını soruları olmayan bir röportajı okur üzere takip ediyor. 1890’lardan 1960’lara kadar olan devirde ressam Vasıf’ın hayatı kadar, resme emek vermiş sanatkarların ömürlerine, Türkiye ve dünyadaki tarihi süreçlere de yakından bakıyor. Osmanlı İmparatorluğu’nun yıkılışı, Cumhuriyet’in kuruluşu, 6-7 Eylül olayları, 60 darbesi üzere pek Fazla Hadise sayfalarda yer alıyor.
Postmodern bir imla tekniğiyle kurgulanan kitapta, Gülsoy her kısmın sonuna eklediği galeri kısmında Vasıf’ın arşivindekileri yazma lisanıyla okuyucuya sunuyor. Murat Gülsoy’la kitabını, ressam Vasıf’ı ve Yapay zekayı konuştuk.
Kitabı okuyan birçok şahıs Vasıf Ekrem Yelda’yı internette aratıyor. Romanda soruları okuyamasak bile Irmak söyleşi halinde ilerliyor. Sonda da ‘hiç yayınlanmamış bu söyleşi yıllar süren hukuk uğraşından sonra elinizdeki kitapla okuyucuyla buluşuyor’ bilgisi var. Kurgu bir karakterle, neden gerçek bir dünyayı anlatma muhtaçlığı duydunuz?
Ressam bir Ira üzerinden muhakkak bir periyodu anlatmak dileğiydi; beni harekete geçiren. Bir romanı başlatan, harekete geçiren birçok Faktör var. Bir sanatçı romanı yazmak isteği bunlardan biriydi ve tahminen de en değerlisi benim için. Zira sanatsal yaratıcılık, sanatkarın yaptığı işle ve dünyayla kurduğu münasebet daima üzerine düşündüğüm mevzular. Fotoğraf üzerine düşünmek bir Öbür motivasyon kaynağı. Zira fotoğraf üzerine düşünmek bir yandan da gerçekliğin temsili sorunu üzerine Baş yormak manasına geliyor. kurum yıllarına odaklanmak da Öbür bir heyecan kaynağıydı benim için. Türkiye’de Çağdaş fotoğraf sanatının doğduğu ve geliştiği yıllar tıpkı vakitte yaşadığımız ülkenin kurum yılları, hasebiyle bu devirle ilgilenmek de başka bir harekete geçirici öge. Sonuç olarak tarihi bir roman olacaktı. Ama asıl kıymetlisi Ressam Vasıf periyodunun ressamlarıyla kanısıyla etkileşim içinde gelişecekti. Hasebiyle gerçek ressamların etrafında ördüm romanı.
Vasıf Ekrem Yelda resme tutkun lakin hayata dair pek Çaba sarf etmeyen, aileden kalma zenginlikle, birçok şeyin kendi önüne Amade gelmesini bekleyen bir Ira üzere… Onunki bile isteye ‘loser’ olma hali üzere. Yanılıyor muyum?
İlginç bir yorum. Hiç bu türlü düşünmemiştim. ancak zati daima bu türlü olur. Doğaldır da. Yalnızca kurmaca karakterler için değil, gerçek beşerler için de birbirinden Fazla farklı görüşlerimiz olabilir.
‘GENEL GEÇER YARGILARIN SANATA TESİRİ PEK AZ’
Birçok röportajınızda fotoğraf eğitimi aldığınızdan bahsetmişsiniz. Kurgu bir ressamı oluştururken aldığınız fotoğraf eğitiminden ne derece yararlandınız?
Üniversitede dört Yıl boyunca bir ressam hocadan ders almıştım. Bu derslerin benim öncelikle sanata yaklaşımımda Fazla Değerli katkısı olduğunu söylemeliyim. Nonfigüratif daha ekspresyonist biçimde çalışmalarını hatırlıyorum hocanın. lakin asıl Kıymetli özelliği şuydu: Bize neyi, nasıl çizeceğimizi ‘göstermezdi’, muhakkak teknikler ‘öğretmezdi’; onun yerine girişte Değişik ve kısa bir konuşma yapardı, akabinde biz çalışmaya başlardık ve en sonunda zihnimizde oluşan hür çağrışımları dilediğimiz teknikle kâğıda geçirdikten sonra ona yorumlaması için gösterirdik. Asıl Kıymetli eğitim işte burada başlardı. Fotoğrafımız üzerine oldukça detaylı bir tahlil yapardı. Fotoğrafımızı ‘okurdu’. Bu süreçten şunu öğrenmiştim: Her çalışma kendi başına bir eser olarak ele alınıp değerlendirilmeli; genel geçer yargıların sanatta tesiri pek az, asıl Sıkıntı tekil olana gösterdiğimiz dikkatten kaynaklanıyor. Ben bu yaklaşımı yaratıcı müelliflik atölyesi çalışmalarımda gözetiyorum, her yazılanı kendi başına değerlendirdiğimiz Vakit derinleşmenin sağlanabildiğini görüyorum.
Kitapta Nazmi Ziya’dan Nedim Günsür’e, Ivy Strangali’den Namık İsmail’e birçok ressama da değiniyorsunuz. ‘Ünlü’ ressamlar kadar Fazla tanınmayan, Bazen Vakit ismi daha az duyulan ressamlar da Mevcut ve yüklü. Bu isimlerin ortak özelliği de hak ettikleri derecede İlgi görmemeleri…. Kitap bu manada onlara bir hürmet duruşunda bulunuyor diyebilir miyiz?
Elbette, o cinsten duygusal bir tarafı var. İsmi az duyulmuş diyorsunuz lakin aslında o devirlerde fotoğraf sanatı Kamu ortasında tanınan bir sanat değil. Günümüzde ne kadar tanınan o da tartışılır. Sonuçta fotoğraf sanatı Türkiye’de daima marjinal olmuştur. İsmi duyulmuş olanlar da daha Fazla sanat etraflarında bilinen isimlerdir. Halbuki her birinin hayatları, sanatları Fazla bedelli. Keşke daha Fazla kaynağımız olsaydı onlar hakkında. Daha Fazla biyografi yazılabilseydi. Onlar daha Fazla günlük tutsalardı, name yazsalardı. O Vakit hem onları hem de ülkemizdeki sanatsal eforları daha düzgün kavrayabilirdik.
‘DÖNEM ATMOSFERİNE çok ÇALIŞTIM’
Okuyucu, kitapta 1914-1954 yılları ortasındaki sanatsal süreci izliyor. Bu sürece ne kadar vakitte ve nasıl bir uğraşla hazırlandınız? Zira ressamın hayatına tarihî periyotlar epeyce tamamlayıcı ve eksiksiz bir biçimde yerleştirilmiş üzere geldi bana.
Epeyce uzun bir vakte yayılan bir araştırma yaptım. Bahisle ilgili erişebildiğim bütün kaynakları okudum. Alışılmış bu araştırmam sanat tarihi ile hudutlu kalmadı. Periyodun olaylarını, siyasi ve toplumsal atmosferini de daha yeterli kavramaya çalıştım. Roman, Ressam Vasıf’ın hayatının 1890’lardan 1960’lara kadar olan kısmını kapsıyor. Ve anlatıcımız Vasıf’ın kendisi. lakin bunları 1967 yılında anlatıyor. Hasebiyle bunları anlattığı periyodun atmosferi üzerine de çalışmam gerekti. Yakın vakitte yaşanmış olaylar, zelzeleler, savaşlar daima etkiliyor o konuşmayı zira. Yani iki Enlem Vakit kurmam gerekti: Hem Vasıf’ın söyleşiyi yaptığı 1967 sonbaharını hem de anlattığı olayların geçtiği tarihi vakti.
‘Gölgeler ve Hayaller Şehrinde’ isimli romanınızın iki kahramanı Charles ve Marcel, bu kitapta da karşımıza çıkıyor. O kitaba bir selam gönderme mi yoksa aklınızda o devirde bu türlü bir kitap Yazı fikri Mevcut mıydı?
Hayır, ‘Gölgeler ve Hayaller Şehrinde’yi yazarken bu türlü bir kitap fikri şimdi aklımda yoktu. Daha doğrusu bu biçimiyle yoktu. Bir ressam romanını bir stant kataloğu üzere tasarlayarak Yazı fikri vardı daima lakin bu ressam kim olacak, ne Vakit yaşayacak, bilmiyordum. Lakin sonra Vasıf’ı tasarlarken aklıma ‘Gölgeler ve Hayaller Şehrinde’ geldi. Onlarla birebir kozmosu paylaşmalarının Fazla uygun olacağını ayrım ettim. Üstelik ‘Gölgeler ve Hayaller Şehrinde’ romanımda ismi geçen bir bayan ressam vardı, Georgette Valané… O vakitler Georgette’in hayatını tasarlamıştım lakin Vasıf şimdi aklımda yoktu, bu romanda ise yolları kesişti ve Vasıf’ın üzerinde derin bir iz bıraktı.
YAPAY ZEKADAN FARKLI YARARLANDIM
Kitabın kapağı Yapay zekanın eseri. Siz birebir vakitte mühendislik dersleri veren bir hocasınız. Bu türlü bir kitap kapağı yapma nedeniniz mesleksel İlgi mi?
Yapay zekâ hususuyla 1990’lardan beri ilgiliyim. Aslında mühendislikten sonra psikolojide yüksek lisans çalışması yapmaya da bu nedenle karar vermiştim. Sonra o yol beni biraz daha farklı bir alana, biyomedikal mühendisliğine götürdü ancak Doğal Yapay zekâ konusundaki gelişmeleri daima yakından takip ettim. İdeoloji, ilim ve teknolojinin kesiştiği Hudut bahislerden biri olduğu için ilgimi çekmeye de devam ediyor. Benim asıl İlgi alanım insan beyninin, zihninin, aklının, yaratıcılığının nasıl çalıştığı sorularına odaklanıyor. Yapay zekâ da bu İlgi alanımın doğal sonucu. Daha Evvel ‘Yalnızlar İçin çok özel Bir Hizmet’, ‘Karanlığın Aynasında’ ve ‘Nisyan’ isimli romanlarımda ya da ‘Belirsiz Bir Anın Kıyısında’ isimli Hikaye kitabımda bu İlgi alanlarımın yansımaları Fazla daha direkt yer aldı. Bu kitapta ise farklı bir halde yararlandım Yapay zekâ sıkıntısından. Direkt bir üretim ortamı olarak kullandım. nihayet vakitlerde Özellikle fotoğraf yapabilen programlar genel kullanıma açıldı. Ben de bunlardan birine Ressam Vasıf’ın farklı devirlerde çizmiş olabileceği fotoğrafları yaptırdım. çok Değişik bir süreç. Programı siz yönlendiriyorsunuz, Fazla uygun sözler seçmeniz gerekli, hasebiyle hem fotoğraf tekniği açısından hem de periyoda ait belli bir yaklaşımınız olmalı. Fakat o Vakit güzel Sonuç alınıyor. Kapaktaki fotoğraf de bunlardan biriydi. Daha birçok resmi Mevcut Vasıf’ın. Hatta onlardan bir Retrospektif Stant Kataloğu da yaptım.
‘OTOSANSÜR BENİM YAZIM BİÇİMİM İÇİN GEÇERLİ DEĞİL’
Kuir bir ressamın hayatını anlatmanın bir müellif için zorluğu nedir? Kitabı yazarken hiç otosansür uyguladınız mı kendinize? Okuyucunun bu hususta yorumları oldu mu?
Roman ya da Hikaye yazarken kendimden farklı karakterleri yaratmaya çalışırım. Hasebiyle hepsi zordur. Karakterin cinsiyeti, cinsel yönelimleri, karmaşaları, dilekleri, kültürü, tecrübeleri elbette benimkilerden farklı olacaktır ve bunları Düş etmesi her Vakit kendine mahsus zahmetler barındırır ancak zati yazmanın zevkli tarafı da budur. Aslında bütün karakterleri kendi İç karanlığımızdan çıkarırız, münasebetiyle her yarattığımız karakterde kendi karanlıkta kalmış yanlarımızı tanırız. Ressam Vasıf da içimden çekip çıkardığım fakat üzerinde tanıdığım, bildiğim birçok farklı kimsenin gölgesinin dolaştığı bir Ira oldu. Otosansür benim imla biçimim için Fazla geçerli bir kavram değil. Anlatmak istediklerimi sansürlememi gerektirmeyecek bir roman yapısı, tabir biçimi kurarım ya da kurmaya çalışırım, diyelim. Okurlar genel olarak karakteri Fazla gerçekçi bulduklarını söylüyorlar, bir kısmı da söyleşinin münasebetiyle Vasıf’ın gerçek olduğunu düşünüyor, bu da benim Fazla hoşuma gidiyor. Ayrıyeten sahiden yaşamış olmamasının bir noktadan sonra kıymeti kalmıyor.
Ekrem Vasıf Yelda, 80 yıllık hayatında iki dünya savaşını da görüyor; imparatorluğun yıkılışından yeni bir devlet kuruluşuna, 6-7 Eylül olaylarından 1960 darbesine pek Fazla olaya şahitlik ediyor. Bu süreçler karakterin hayata karşı daha kapanmasını ve resme, kendi dünyasına daha Çok odaklanmasını sağlıyor diyebilir miyiz?
Hepimiz hayatımız boyunca Türlü toplumsal tarihî olaylara maruz kalıyoruz, Şahit oluyoruz. Bazılarında de bilerek ya da bilmeyerek rol alıyoruz. Sonuçta hepsinin üzerimizde izi kalıyor. Hiçbirimiz tarihten kopuk varlıklar değiliz. mesela ben Kıbrıs Savaşı’na, 80 darbesine, 90 karanlığına, 99 sarsıntısına, Gezi’ye, 2016 vuruş teşebbüsüne, global salgına tanıklık ettim farklı biçimlerde ve oranlarda… En nihayet geçtiğimiz günlerde yaşadığımız dehşetli Türkiye-Suriye zelzelesi de bunlara eklendi artık. Ferdî yaşantılarımız bu yaşanan Aka olaylardan Fazla Önemli biçimde etkileniyor, istikamet değiştiriyor. şahıs olarak karakterimiz bu dönemeçlerde aldığımız tavır ve davranışlarımızla değişiyor, dönüşüyor, inşa ediliyor. Ben bir müellif olarak vilayetle de bu devirleri yazayım diye düşünmem, kendime nazaran mevzularım, temalarım, takıntılarım vardır ancak şunu bilirim, bir gün dönüp yazdıklarımı farklı bir gözle değerlendirsem aslında bütün içinden geçtiğim tarihi devirlerin yazdıklarımdaki izlerini bulabilirim. Vasıf için de bu türlü olması gerektiğini düşünerek yazdım. Vasıf’ın sanat hayatı da elbette içinde bulunduğu tarihi şartlarla değişip dönüşüyor.
Yorum Yok