Burak Akbalık
Feminizmin öncü figürlerinden Mary Wollstonecraft’ın ‘Yaşama Dair Öyküler’ kitabı, Selen Tekçe Yılmaz çevirisiyle Fihrist Kitap tarafından yayımlandı. Hem bayanların hem de kız çocukların eğitimini ömrün içinden örneklerle ve dini referanslarla aktaran kitap, periyodu üzerinden değerlendirildiğinde rasyonel bir metin olarak okunabilir.
Mary Wollstonecraft, bir müellif ve felsefeci olarak, Özellikle eğitimde ve toplumsal alanda bayanın eşitliğini savunuyordu. Onun devri, bayanın erkeğe Doğal ve ikincil bir pozisyonda olduğunu düşünen Jean Jacques Rousseau üzere müellif ve felsefecilerin hükümran pozisyonda olduğu bir periyoda denk geliyordu. Erkek hâkim yazınsal kanon, Mary Wollstonecraft’ın yazdıkları ve savunduğu fikirleri göz arkası etmişti. Yıllarca Mary Wollstonecraft fikirleri ve bayan haklı savunuculuğuyla değil, Özel yaşantısıyla gündeme gelmişti. 19. yüzyılın sonlarından ve 20. yüzyılın başından itibaren, Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallık başta olmak üzere ortaya çıkan bayanların oy hakkını savunan hareketlerin, 20.yüzyılın ortalarından itibaren feminizmin Önemli bir devinim olarak yükselişiyle göz gerisi edilen kitapların ve edebi figürlerin ehemmiyetini tam manasıyla kavrayabilmeyi sağlamıştır. Bu açıdan Mary Wollstonecraft ve onun ‘Kadın Haklarının Gerekçelendirilmesi’ kitabı, feminizm açısından Ehemmiyet arz etmesine rağmen devrinde hakkı olan bedeli görmeyerek dışlanmıştır.
Her ne kadar sonradan hak ettiği kıymeti görmeye başlamış olsa da, Wollstonecraft’ın çalışmaları kendi devri çerçevesinde okunmalı ve anlaşılmalıdır. Wollstonecraft devrindeki hâkim paradigmaların ve anlayışların karşısına feminist bir tenkit koymuştur. Rousseau yahut Burke üzere Sıkıntı ve iktidarla maskülenliği; hoşluk ve güçsüzlük üzere özelliklerle de feminenliği denk gören müelliflere Wollstonecraft gerek edebi gerek felsefi yapıtlarıyla karşı çıkmaktadır.
Yaşama Dair Hikayeler, Mary Wollstonecraft, Tercüman: Selen Tekçe Yılmaz, 112 syf., Fihrist Kitap, 2022.
Wollstonecraft, toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanmasında eğitime Aka Ehemmiyet atfetmekteydi. Franklin’e nazaran Wollstonecraft çocukluğa ve çocukluğun kişinin karakterinin gelişimindeki etkisinden hayli etkilenmiştir.(1) Hasebiyle çocukların, Özellikle kız çocukların eğitimi onun için epeyce pahalıydı. ‘Yaşama Dair Öyküler’, bu ehemmiyetin bir yansıması olarak okunabilir. Bu kitapta Madam Mason’ın annelerini kaybetmiş 12 yaşındaki Caroline ve 14 yaşındaki Mary’yi himayesine alışının kıssası anlatılmaktadır. Her Hikaye muhakkak temaları ve ders çıkarılması gereken hayat kıssalarını barındırmaktadır. Epey didaktik bir şekilde yazılmış bu eser, çocuk edebiyatının birinci Devre örnekleri ortasındadır. Burada iki Değerli noktadan Laf edilebilir. Birincisi bu eser Mary Wollstonecraft’ın kız çocukların eğitimine verdiği kıymetin edebi bir yansımasıdır. Bu sayede Wollstonecraft, toplumsal cinsiyet eşitliği hakkında şuur kazanılabileceğini ve nihayetinde bu eşitliğe erişilebileceğini düşünür. İkinci Kıymetli noktaysa, patriyarkal niyet tarafından erkeğe bağımlı görülen ve eğitimlerinin de erkekler tarafından biçimlendirilmesi gerektiği düşünülen bayanların ve kız çocuklarının şahsen bir bayan tarafından eğitilmesidir. Hikayelerden yola çıkarak Madam Mason’ın kendi kendini eğittiği fikrine kapılmamak Mümkün değildir. Ferguson ve Todd’a nazaran, Wollstonecraft tecrübeyi en Kıymetli Muallim olarak görmektedir. (2)
‘Yaşama Dair Öyküler’in Temel niyeti, çocuklar için faziletli olan davranış ve düşünüş üsluplarını öğretebilmek olarak karşımıza çıkıyor. bütün hikayelerde Madam Mason, çocuklara ahlaki pahaları, epeyce dini bir yaklaşımla, Türlü tecrübeler ve öğretilerle aktarmaktadır. Çocuklar da kendi istekleriyle Mason’ı dinlemekte ve söylediklerini gerçekleştirmeye çalışmaktadır. Her ne kadar dini referanslar anlatılarında yoğunlukta olsa da, Ferguson ve Todd’a nazaran Madam Mason kitabın yazıldığı Devre olan 18. Yüzyıl için akılcı, rasyonel, hassas ve yardımseverdir.(3) Bununla birlikte, Wollstonecraft’ın kendi yanılgıları olarak gördüğü şeyleri Madam Mason karakterini kullanarak düzelttiğini söylemektedirler.
Sonuç olarak, Wollstonecraft kendi hayatından edindiği tecrübeleri göz önünde bulundurarak, bayanların ve kız çocukların eğitimine verdiği değeri ‘Yaşama Dair Öyküler’de yansıtmıştır. Hasebiyle bu hikayeler hem kişisel pişmanlıkları, hem de toplumsal eşitsizlikleri düzeltmeye adanmıştır, diyebiliriz. Wollstonecraft bunu yaparken, edinilmesini Gerekli gördüğü faziletleri dini bir temelde sunmuştur lakin verdiği örneklerdeki dünyevi öğeler bir rasyonelleştirme eforunu da barındırmaktadır.
Dipnotlar
1. Caroline Franklin, Mary Wollstonecraft: A Literary Life, New York: Palgrave Macmillan, 2004.
2. Moira Ferguson, Janet Todd, Mary Wollstonecraft, Boston: Twayne Publishers, 1984.
3. a.g.e
Yorum Yok