1912’de Bahia Eyaleti’nde doğan Jorge Amado, Latin Amerika’nın en sevilen muharrirlerinden biridir. Çocukluğu kakao plantasyonlarında geçer. Edebiyata Ufak yaşlarda merak salar. Birinci romanını 19 yaşındayken müellif. Bildiği bir dünya olması hasebiyle, birinci Devre romanlarında sıklıkla kakao plantasyonlarındaki yoksulluğu, sömürüyü ve şiddeti işler. İlerleyen yıllarda kayda değer bir okur kitlesine kavuşur ve kitapları yaklaşık 50 lisana çevrilir.
Yazarlığın yanında siyasal manada da epey Değerli bir insandır Amado. Gerek Rio de Janeiro’da hukuk okuduğu yıllarda, gerekse de Brezilya Komünist Partisi Milletvekili olarak meclise girdiği yıllarda isminden hayli Laf ettirir. Tam da bu yüzden, Latin Amerika’nın ve Avrupa’nın farklı ülkelerine Vakit vakit sürgün olur.
UZUN İSİMLİ KISA ROMAN
Amado’nun kitapları 1950’li yıllardan bu yana farklı yayınevlerince peyderpey Türkçeye çevrilmektedir. Şimdilerde yayın hakları Kırmızı Kedi’ye geçen bu kitapların en yeni baskılarından biri ‘Amerika’nın Türkler Tarafından Keşfi’ ismini taşır. Aslında kitabın tam ismi birazcık uzundur: ‘Amerika’nın Türkler Tarafından Keşfi ya da Bedensel İhtiyaçları Gidermek İçin Itabuna Kentine Gelen Arap Jamil Bichara Burada Nasıl Kendisine Servet ve Evlenme Önerildiğini Gördü ya da Adma’nın Nişanlanması’.
İsminin tersine kısa bir roman olan ‘Amerika’nın Türkler Tarafından Keşfi’, 1991’de İtalyan bir yayıncının geliştirdiği bir proje kapsamında ortaya çıkar. Yayıncı, Amerika’nın keşfinin 500. yılı gururuna, içlerinde Norman Mailer ve Carlos Fuentes’in de olduğu üç muharrire üç novella yazdırıp bunları Biricik bir ciltte basmayı gayeler. Ne Mevcut ki bu proje hayata geçmez ve Amado’nun novellası Biricik başına yayınlanır.
Yaşar Avunç’un çevirdiği romanın Türkçedeki birinci baskısı 1993’te Simavi Yayınları tarafından gerçekleştirilir. Birebir Çeviri yeni bir edisyonla şimdilerde Kırmızı Kedi etiketini taşımaktadır.
Amerika’nın Türkler Tarafından Keşfi, Jorge Amado, Çeviri: Yaşar Avunç, 88 syf., Kırmızı Kedi Yayınevi, 2023. EVLİLİK BELASI
Kitabın ismi her ne kadar ‘Amerika’nın Türkler Tarafından Keşfi’ olsa da, karakterler ortasında Türk yoktur. Jamil Bichara Suriyeli, Raduan Murad ise Lübnanlıdır. Lakin öykü 20. yüzyılın başlarında geçtiği, o vakitler ismi anılan ülkeler Osmanlı toprağı olduğu için Latin Amerika’da hepsine “Turco” denmektedir.
Jamil ve Raduan, Ortadoğu’dan göçen pek Fazla insan üzere gemide, seyahat esnasında tanışırlar, Bahia’ya varıp kakao plantasyonlarında Nakit kazanmak için kolları sıvarlar. Vakit içinde başarılı da olurlar. O denli ahım şahım bir durumları yoktur ancak halleri iyicenedir.
Beri yanda da İbrahim Jafet isimli bir tüccar vardır. Ucuzluk Pazarı ismini verdiği bir dükkâna, kalabalık bir aileye sahip olan İbrahim’in süregiden huzuru Fazla geçmeden, birer birer yiter. Evvela meskeni çekip çeviren eşini kaybeder. Bu türlü olunca, kızları otorite eksikliğinde kendilerine olur olmaz erkekler bularak evlenirler. Birbirinden beter olan damatlar da Mevcut olan otorite eksikliğini genişletince İbrahim hem maddi hem manevi olarak batmaya başlar.
Hal bu türlü olunca, konutun Aka kızı Adma günün birinde onlara dur demeye başlar. Dahası, dur demek zorunda kalır. Durumun vahameti öylesine açıktır ki Adma günden güne otoriterleşir. Kaba tabirle meskende herkesi sıraya dizer. Kız kardeşleri bir biçimde yapacağını yapar ancak olan Yeniden Tuhaf İbrahim’e olur. İbrahim de en sonunda bir karara varır: Müsait bir damat bulursa onunla Adma’yı evlendirmek ister. Bu sayede hem Adma’nın “şirretliği” sona erecek hem de dükkânı batmaktan kurtulacaktır. Bulunan en düzgün Namzet ise Jamil Bichara’dır.
NÜKTEDAN BİR ROMAN
‘Amerika’nın Türkler Tarafından Keşfi’ epeyce nüktedan bir kitaptır. Amado anlattığı yeri, anlattığı insanları düzgün tanır. Onların gizledikleri şeyleri de, en az söyledikleri kadar uygun bilir. Vaziyet bu türlü olunca da ortaya çıkan karakterler daha gerçekçi, daha etkileyici olur.
Amado bu kitabında mizahi bir lisan kullanır ancak güldürüyü göstere göstere yapmaz, onu kimi olaylara, kimi de karakterlerin içine düştükleri güç durumlara gizler. Cins olmadan adam çarpanlar, dereyi görmeden paçayı sıvayanlar birer birer ortaya çıktıkça okur olarak bizler de kitaptan ayrıyeten keyif almaya başlarız. Amado’nun Güldürü çıkardığı bir öteki bahis da bastırılmış cinsellik sıkıntısıdır. Üstelik bu neredeyse Çabucak her karakterde bir halde görünür. Hatta İbrahim’in kızını evlendirme nedenlerinden biri de budur. İbrahim, Adma’yı evlendirip ondan “kurtulduktan” sonra, Adma’nın kendisini mahkum ettiği cinsel perhizden de kurtulacağını düşünür.
Bazı eleştirmenler tarafından Shakespeare’in ‘Hırçın Kız’ının özgür bir uyarlaması olarak da görülen ‘Amerika’nın Türkler Tarafından Keşfi’, bir yandan Fakir insanların rahat yaşama sevdası uğruna dünyanın bir ucuna çalışmaya gelmelerini, bir yandan da kendi içlerinde giriştikleri komik, sinsi çabaları anlatmasıyla dikkate değer bir kitap olarak kıymetlendirilebilir.
Yorum Yok