Dünyadan devrimci portreleri: ‘Egemenlere karşı atılacak bir taş…’

Gazeteci-yazarKavel Alpaslan, Gazete Duvar’da kaleme aldığı portreleri, ‘Aynı Öfkenin Çocukları – Dünyadan Devrimci Portreleri’ başlığıyla bir ortaya getirdi.

Alpaslan, enternasyonalist bir bakışla irdelediği tarihi süreçte hem devrimci gayrete katkı sunan isimleri hem de onları çabaya sürükleyen olayları ve arka planlarını ele alıyor.

Latin Amerika’dan Afrika’ya, Ortadoğu’dan Sovyet tecrübesine, oradan Avrupa’ya uzanan çabanın yakın tarihteki izini süren Alpaslan, yaptığı geniş kaynak taramasıyla dikkat çekiyor.

“Kitapta işlenen portrelerin birbirinden hayli farklı periyotlara ve farklı coğrafyalara ilişkin oluşu umarım tarihin her an, her yerde değişen dinamik halini anlamaya Yardımcı olur” diyen Kavel Alpaslan’la ‘aynı öfkenin çocuğu’ devrimcileri konuştuk.

Gazeteci-yazar Kavel Alpaslan’ın birinci kitabı ‘Aynı Öfkenin Çocukları – Dünyadan Devrimci Portreleri’, Sel Yayınları tarafından yayımlandı.

‘Aynı Öfkenin Çocukları’nda dünyanın birçok ülkesinden devrimcilerin portrelerini okuyoruz. Coğrafyalar değişse de uğraş biçiminde ve hislerde paydaşlıklar görüyoruz. Buna dair ne söylersiniz?

En Aka iştirakin başında daha yaşanabilir, adil bir dünyaya dair inanç geliyor. Kendi başına edilgen halde bulunan inanç ise isimli isimsiz milyonlarca insan tarafından aksiyona dökülüyor. Devrimcilerin hikayesi de bu nedenle dünyanın neresinde olursa olsun belirli başlı iştirakler sunuyor. Sonların fiilen ilga edilebildiği duygudaşlık sorununa dair Nazım Hikmet’ten bir alıntı yapmak tahminen daha yerinde olabilir:

“Dünyayı dolaşmak, görmediğim balıkları, yemişleri, yıldızları görmek isterdim. / halbuki ben / yalnız yazılarda ve fotoğraflarda yaptım Avrupa seyahatimi. / Mavi pulu Asya’da damgalanmış bir Biricik name bile almadım. / Ben ve bizim mahalle bakkalı / ikimiz de kuvvetle meçhulüz Amerika’da. / Lakin ne ziyan, / Çin’den İspanya’ya, umut Burnu’ndan Alaska’ya kadar / her mili bahride, her kilometrede dostum ve düşmanım var. / Dostlar ki bir kerre bile selâmlaşmadık / birebir ekmek, tıpkı hürriyet, tıpkı hasret için ölebiliriz. / Ve düşmanlar ki kanıma susamışlar / kanlarına susamışım. / Benim kuvvetim: / Bu Aka dünyada yalnız olmamaklığımdır. / Dünya ve insanları yüreğimde Sır / ilmimde muamma değildirler. / Ben kurtarıp kellemi nida ve sual işaretlerinden, / Aka arbedede Aleni ve kaygısız girdim safıma.”

Bu şiir, birebir vakitte dünyadaki ‘dostlar’ kadar ‘düşmanları’ da unutmadığı için ayrıyeten değerli. Romantik bir ‘kardeşlik’ anlatısının sapmalarıyla ortamıza bir çizgi koymamız gerektiğini hatırlatıyor. Buradan yola çıkarak ben de kitapta (her ne kadar devrimci portreleri merkeze koymuş olsam da) ‘dostlar’ kadar ‘düşmanlara’ da yer vermeye çalıştım.

Özetle devrimcilerin kuvveti bu Aka dünyada yalnız olmayışımızdan geliyor. Siyasi havanın bozduğu vakitlerde böylesi dostlarla karşılaşmak, onların kıssalarını ve kavgalarını tanımak yalnızca devrimcilere değil, Tüm insanlara Sıkıntı verecektir.

Tıpkı Öfkenin Çocukları – Dünyadan Devrimci Portreler, Kavel Alpaslan, 264 syf., Sel Yayınları, 2023.

‘Aynı Öfkenin Çocukları’ enternasyonalist bir motivasyonla kaleme alınmışsa da ‘coğrafya kaderdir’ kelamı de Yeniden zihinlerde çınlıyor. Coğrafyaların değişmesi, devrimci çabayı nasıl etkiliyor?

Toplumsal çabalar için sürekli çağdaş kalan ve yedi cihanda geçerli Dava bir reçetenin olasılıksızlığı bizi bölgesel-tarihi şartları incelemeye yönlendiriyor. Sosyo-ekonomik şartlar ve tarihi arka plan gezegenin her yerinde tıpkı değil. Münasebetiyle tıpkı muhtaçlığa -örneğin üretim araçlarının ele geçirilmesi- farklı cevaplar verilebiliyor. Vakit da en az bölgesel şartlar kadar Kıymetli bir değişken.

Burada da tahminen Lenin’in ‘Sol Komünizm: Bir Çocukluk Hastalığı’ yapıtını hatırlamak işimize yarayabilir. Lenin bu yapıtta her devrin kendi şartları olduğunu hatırlatır ve “sadece Biricik bir yolu tanırız” demenin tıpkı vakitte gayeye varacak öteki dolaylı yolları, zikzakları reddetmek olduğunu lisana getirir, böylesi bir tavrın proletarya davasına Aka ziyan verebileceği konusunda ikazda bulunur.

Yani devrimcilerin ellerinde daima esnekliğini koruyan bir çubuk Mevcut üzere düşünebiliriz. Bu çubuk vaktine ve yerine nazaran farklı hallerde eğilip bükülebiliyor. O nedenle bir prosedürü ya da bir bölgeyi tarih kitaplarına sıkıştırıp onu her Vakit tozlu haliyle hatırlamak pek hakikat bir yaklaşım değil. Zira dünün metodu bugün geçersiz, lakin yarın tekrar geçerli olabilir.

Tabii çubuğun esnekliği özün tahrip edildiği manasına gelmiyor. Eğilip bükülürken o çubuğun hammaddesi ya da rengi nasıl değişmiyorsa, tıpkı muhtaçlığın doğurduğu asıl Gaye da başkalaşmıyor.

Kitapta işlenen portrelerin birbirinden epeyce farklı periyotlara ve farklı coğrafyalara ilişkin oluşu umarım tarihin her an, her yerde değişen dinamik halini anlamaya Yardımcı olur.

Portreleri yazarken nelere dikkat ettiniz? Sosyalizmin çatı olduğunu görüyoruz Ama onu farklı yorumlayan, Türlü anlayışlardan, fraksiyonlardan isimlerle karşılaşıyoruz. Bu farklılıklar kitaba ne kattı?

Her şeyden Evvel gerçeğin Biricik temsilcisinin kendimiz ya da ilişkin hissettiğimiz ‘fraksiyon’ olmadığının farkına varmak gerekiyor. Bir mühlet Evvel Gazete Duvar için ELN Kumandanı Uriel ile bir söyleşi yapmıştık. Şöyle diyordu: “Biz gerçeğin efendileri olmadığımızı biliyoruz. Ya da farklı ve daha güzel bir dünya inşa etmeye çalışan Biricik odak olmadığımızın da farkındayız”. Uriel geçtiğimiz yıllarda Kolombiya ordusuyla girdiği çatışmada öldürüldü. Bize de bu Değerli cümleyi bıraktı.

Düşünce olarak ‘kuzen’ sayılabileceğimiz akımları incelemek direkt çaba biçimlerine katkı sunma potansiyelini içerisinde taşıyor. Ancak bizimle artık alakası kalmamış, ‘sapma’ olarak değerlendirebileceğimiz şahıs ve kanıları tanımak da yararlıdır. Hem de o denli ‘herkesi anlayıp orta yolu bulmak lazım’ üzere bir yerden de söylemiyorum bunu. Böylesi akımların örneklerini tanıyarak yapılacak tartışmalar kendi fikrimizi de güçlendirecektir. Olağan ki bu parantez, kitabın aslında ‘kuzenler’ ekseninde döndüğü, onların kavgalarına ses olduğu gerçeğini değiştirmiyor.

SOSYALİZME KARŞI ÜRETİLEN ANTİ-PROPANGANDA

Devrimci çaba pratiğinin birçok kolu var. ‘Aynı Öfkenin Çocukları’nda kimi bir casus, kimi atölyesi yıkılmış bir heykeltraş, kimi de ‘kızıl sesler’ görüyoruz. Sanatkarların devrimci çabadaki rolüne dair neler öne çıkıyor?

Sosyalizmin ‘griliğine’ dair bir anti-propaganda Laf konusu. Sovyetler Birliği ve şark Avrupa’daki zamane toplu konutlarından birtakım örnekler önümüze koyularak ‘sosyalizmde hayatın monoton ve tekdüze olduğu’ üzere bir yanılgı ortaya çıkıyor. Güya günümüzde kapitalizmin mutlak egemenliği altında insanların mahşeri çoğunluğu rengarenk ve monotonluktan Irak bir hayata sahipmiş gibi!

Sanat için de birebir şeyi söyleyebiliriz. İnsanların devrimci sanat dendiğinde aklına genelde Biricik bir anlayış varmış üzere bir niyet geliyor: Sovyetler’den bayan ve erkek çalışanın kuvvetli duruşlarıyla ufku seyrettiği bir fotoğraf mesela! Bu üslubu kıymetsizleştirmek istemiyorum, yalnızca gerçekte devrimci sanat anlayışının sanıldığından Fazla daha ‘deneysel’ ve renkli olabileceğini anlatmak istiyorum. Sermayeyi ortadan çıkartmak, sanatsal faaliyeti bir pazar alanı yapmamak elbet üretimin çeşidini de gerçekliğini de arttıracaktır. Zira lakin bu türlü sanat hayatın ta kendisine dair olabilir. Bu gerçek soyut bir sanat anlatısıyla da lisana getirilebilir.

Yani sanatı kalıba sığdıran devrimci çabanın ritmi değil, onu tüketime bağımlı kılan sermaye. Kapitalizmin verebileceği Biricik renk reklam panolarının yansıttığı Fer kadar. Bu nedenle devrimci çaba içerisinde yer almış sanatkarların kıssalarını okuduğumuzda yalnızca bir biyografiyle karşılaşmayacağız, tıpkı vakitte sanatın gerçek manasına dair de birtakım ipuçları bulacağız.

‘TARİHÇİYİ VAKANÜVİSLERDEN AYIRMALIYIZ’

‘Aynı Öfkenin Çocukları’nda epey geniş bir kaynak taraması yaptığınızı görüyoruz. Dünya tarihine baktığımızda, ihtilal uğraşı kendisine nasıl bir yer buluyor? Hâkim tarih anlayışına karşı devrimci tarih yazımında durum nedir?

Hepimizin çok yeterli bildiği bir şey Mevcut ki o da aslanların değil aslan avcılarının kıssalarını dinlediğimiz. Aslanların halihazırda nasıl bir tarih yazımı anlayışına sahip olabileceğini detaylı bir biçimde konuşmak gerekirse yalnızca aslan-aslan avcısı ilgisine değinmek kâfi olmayacaktır.

Bu manada tarihçi Edward Hallett Carr’ın anlayışını Kılavuz edinmeliyiz. Yani tarihçiyi vakanüvislerden ayırmalıyız. Tarihin her Vakit akışkan ve canlı olduğunu zira her Lahza yine yaratıldığını yeterli kavramalıyız. Belirli başlı olguları sıralarken bile bu olguların neden sıralanmaya değer olduğuna karar veren bir tarihçi olduğunu düşünecek olursak geçmişe çizgilerin çekilemeyeceğini anlayabiliriz.

Egemen tarih anlayışında kara propagandanın binbir çeşidiyle karşı karşıya kalıyoruz. Bu manada, kitabınız bir misyon da taşıyor. Burada müellife düşen vazife ve toplumsal hafızadaki yerine dair neler söylersiniz?

Gerçekten de o denli, bu kuşatma hayli eşitsiz kurallar altında gerçekleşiyor. genel olarak muharrire düşen misyonları benim söylemem biraz argümanlı olabilir. Fakat kendi adıma yanıtlayabilirim bu soruyu. Bence anti-komünist propagandayı ve ne söylediklerini önemseyerek işe başlamak gerekiyor. Az Evvel de kabaca değinmiştik, elbette bu anti-propagandanın benimsendiği ve yayıldığı bağlantı yollarıyla çaba etmek pek kolay bir Amel değil. Koca koca ‘hikmetinden sual olunmaz’ mercilerin elindeki imkanlarla savaşmak için daha yaratıcı yolları denemek gerekiyor. Lakin elimizdeki gerçeğin gücü, Golyat’a atılan taş üzere bir tesire sahip. O ‘gerçek’, sermayenin Aka bir çoğunluk tarafından Ufak bir azınlık için işliyor oluşudur. Bir işverenin bin personelin emeği üzerinden Tüm karı kendi elinde toplayabilmesinin absürtlüğüdür. Şovenizmin her Vakit seçkin sınıfların faydasına bilenişidir.

Elbette bu Duru gerçeği bulandırmak için ellerinden geleni yapacaklar, yapıyorlar. “Denendi işlemedi”, “Sovyetler milyarlarca insan öldürdü”, “Modası geçti”, “Parayı bulana kadar komünist”, “Telefonunu göster” ya da “Teoride hoş pratikte zor” üzere birçok ipe sapa gelmez repliğin neden burjuva liberal propagandanın eseri olduğunu bıkmadan usanmadan konuşmak gerekiyor. Türlü tahribat teşebbüslerine karşı Marksizm’i takip etmek gerekiyor.

Ayrıca tahminen daha da kıymetlisi toplumsal hafızayı irdelerken ekşi elmayı ısırmak da gerekiyor. Yani ebediyen Irak diyarlardaki toplumsal çabaların burası için dalgasız sularında yüzmek bizi kendi coğrafyamıza yabancılaştıracaktır. Geçmişten koparttığımız bu takvim sayfasının ‘rastgele’ olmaması, günümüzde ve bölgemizde bir gediğe oturması gerekiyor. Böylesi çalışmaları yaparken her Vakit Karl Liebknecht’in şu kelamını kulağımıza küpe etmeliyiz: “Alman halkının temel düşmanı Almanya’dadır: Alman emperyalizmi, Alman Cenk partisi, Alman gizli diplomasisi. Alman halkı konuttaki bu düşmanla siyasi bir gayretle savaşmalıdır, kendi emperyalistlerine karşı savaşan öbür ülkelerin proletaryasıyla işbirliği yaparak…”

Bu kitap da toplumsal gayret tarihinde egemenlere karşı atılacak Ufak bir taş olabilirse ne Mesut bana.

‘DEBDEBELİ BİR LİSAN YERİNE sade BİR ÜSLUP…’

Aynı vakitte gazetecisiniz… Gazetecilik, yazarlığınıza ne kattı?

“Gazetecilik, insanı tüketen ve dikkat dağıtan bir iştir, lakin beşerle okur ortasında dolaysız bir bağ kurar” diyordu Çekoslovakyalı gazeteci ve devrimci Julius Fuçik. Haber ya da söyleşi hazırlarken, okuyucu sizin için üçüncü tekil şahıs ile ikinci tekil şahıs ortasında bir yerde oluyor. Metin yazarken okuyucuyu her Vakit yanı başınızda sizle birebir ekrana bakan bir silüet olarak hissediyorsunuz. Münasebetiyle ben de kendi adıma bu yoruma katılıyorum.

Gazetecilik bana ‘birinci tekil kişi’ ile konuşmama alışkanlığını kazandırdı diyebilirim. Ya da kelam kalabalığı yapmadan, debdebeli bir lisan yerine sade bir üslup kullanabilmek de sanırım birebir kaynaktan besleniyor.

Öte yandan gazeteciliğin hisli ve kusura pek müsaade etmeyen bir Uğraş oluşu, ister istemez ‘iddialar’ ile ortanıza ara koymanıza Sebep oluyor. Sanıyorum bu da gazetecilik kökenli müelliflerin özelliklerinden bir tanesi.

Önümüzdeki günlerde okurlarınızı bekleyen yeni çalışmalarınız neler olacak?

Halihazırda komünizmin ‘uzay’ ile kesiştiği noktalar üzerine bir çalışma hazırlıyorum. Komünist bir nazar açısıyla dünya ve Uzay göze nasıl görünebilir? Ekseriyetle ‘uzay yarışı’ üzere kaba bir başlık ile anılan ve yanlış bir dizgiyle okunan bir Devre var. Fakat sıkıntının köklerine indiğimizde teknolojiyle karşılaşmıyoruz: Sovyet Uzay Programı’nın kültür sanat yansımaları bize bu açıdan Fazla daha geniş ufuklar açıyor.

Bunun haricinde enternasyonal bağları kuvvetlendirecek bir ‘radyo’ tartışması başlattık. Şimdi yolun Fazla başında da olsak bu çalışmaya hem Türkiye’den hem de yurtdışından meslektaşlarımız, yoldaşlarımız dahil. Bir mühlet içinde bu alanda heyecan verici gelişmelerin ayrıntılarını paylaşabilmeyi umuyoruz.