‘Cesur Yeni Dünya’nın karşısındaki ‘Ada’

Dünyaca Ünlü İngiliz müellif ve filozof Aldous Huxley, 1990’lı yıllardan günümüze hem sanat hem de düşün dünyasında fikirleri ve yapıtlarıyla yükünü koruyor. Onu efsaneleştiren, sık sık “tüm vakitlerin en uygun romanları” listelerinde okurun karşısına çıkan ve 1932 yılında birinci Defa yayımlanan yapıtı ‘Cesur Yeni Dünya’ başta olmak üzere, kaleme aldığı Çabucak her roman dünyanın dört yanında art arda yeni baskılarını yapıyor. Dünyaca Ünlü müzik kümesi The Doors’un ismine ilham olan ve yirminci yüzyılın en dikkat cazip kurgu dışı yapıtları ortasında yerini Meydan derinlikli ideoloji yapıtı ‘Algı Kapıları’ üzere felsefi yapıtlarıyla de “Nasıl bir insan?”, “Nasıl bir toplum?”, “Nasıl bir iktidar?” üzere yüzyıllardır cevabı aranagelmiş sorulara verdiği karşılıklarla kitleleri peşinden sürüklemeye devam ediyor.

Kırk yılı aşan müelliflik hayatı boyunca hem roman hem de kurgu dışı Yekün elliden Çok eser kaleme Meydan Huxley’nin bu Kez ütopik bir geleceği anlattığı romanı ‘Ada’, İthaki Yayınları etiketi ve Seniha Akar çevirisiyle raflarda yerini aldı.

İlk Kez 1962 yılında okurla buluşan bu roman, müellifin Kasım 1963 yılında, ABD Lideri John F. Kennedy’yle tıpkı günde hayatını kaybetmesinden Evvel yayımlanan nihayet kitabı olma özelliği taşıyor.

Hiçbir Vakit distopik ‘Cesur Yeni Dünya’nın ya da ‘Krom Sarısı’nın, ‘Algı Kapıları’nın, ‘Cennet ve Cehennem’in kazandığı muvaffakiyet ve şöhreti elde edemeyen ‘Ada’, köktendinci inançların ve her şeye gücü yeten başkanların olmadığı, kimsenin bir başkasından beş kat Çok maaş kazanmadığı, cinselliğin Özgür yaşandığı ve günümüzdeki biçimiyle ailelerin yerini daha geniş, “toplumsal ailelerin” aldığı bir dünyayı Muhtemel kılıyor.

Gelelim bu fanatizmden beslenen dinler, militarizm, petrolün dünyadaki jeopolitik kıymeti üzere bahisler hakkında anlattıklarıyla şaşırtan derecede bir kehanetler kitabı üzere okunabilen ‘Ada’nın konusuna…

Ada, Aldous Huxley, Mütercim: Seniha Akar, 368 syf., İthaki Yayınları, 2016.

Roman, gazeteci Will Farnaby’nin, Pala isimli ada yakınlarında bir deniz kazası geçirmesiyle başlıyor. Geçirdiği kazanın akabinde ada halkı tarafından tabiri caizse kıyıya vurmuş ve baygın halde bulunan Will bir köye getirilir ve burada yerli Kamu tarafından tedavisine başlanır. Lakin kahramanımızın geçirdiği kaza göründüğü kadar günahsız değildir. Adanın petrol kaynaklarını ele geçirmek isteyenler için casusluk yapmak üzere oraya gönderilen Will, Pala’da geçireceği günler boyunca buradaki beşerlerle ilgiler geliştirecek, onların Ömür biçimleriyle tanışacak ve günler geçtikte buranın Fazla Özel bir yer olduğunu ayrım etmeye başlayacaktır. Vakitle, uğrunda buraya geldiği gayesi sorgulamaya, dünyanın Geri kalanındaki kapitalist, faşist, militarist düzendense buradaki toplumsal ve idari sistemin her manada Fazla daha “yaşanabilir” olduğunu ayrım etmeye başlayacaktır.

HAYALİNDEKİ DÜNYAYI RESMETTİĞİ ROMAN

‘Ada’, dünyanın kalanından öncelikle inanç sistemiyle ayrılıyor. Rastgele bir ibadethanesi olmayan Pala halkının inancı dolaysız, direkt bir tecrübesi savunuyor ve doğrulanamayan, mitten öteye gidemeyen, dogmalardan beslenen her inancı, bu inanca ilham veren hisleri bile reddediyor. Böylelikle Pala halkı dini önderler, siyaseti yönlendiren dini telaffuzlar, kehanetler; bunların tümünden korunmuş durumda.

Pala’da huzurun Kıymetli bir bileşeni, adada uygulanan nüfus denetimi sistemidir. Nüfus denetimi sayesinde Mevcut olan kaynaklar ada halkına ziyadesiyle yeterken, ülke iktisadı de bu bolluktan Olumlu halde etkileniyor.

GELENEKSEL AİLE YAPISINA Saha OKUYOR

Nüfus denetimi devletin nezaretindeyken, çocukların bakımı da gerçek hayattaki Mevcut olan nizamdan epeyce farklı biçimde planlanıyor. Tıpkı bundan yüzyıllar Evvel Descartes’ın İdeal bir devlet nizamında çocukların Ebeveyn babanın himayesinden alınmasını savunması üzere, ‘Ada’da da çocuklar Biricik bir Ebeveyn baba himayesi altında değil. Burada bütün çocuklar bütün yetişkinlerin ortak sorumluluğu olarak görülüyor. Böylelikle belli ebeveynlerin eksiklikleri, telaşları ve ruhsal problemleri çocuklarına geçmiyor.

İnsanlara mutluluğa ulaşmak için muhtaçlık duydukları her şeyi sağlayan ütopik bir cemiyet ve devlet tasvirine yönelik hayli yürekli bir eser olan ‘Ada’da Pala halkı tıp ya da Besin idaresi ile ilgili birkaç aygıtın dışında teknoloji kullanımını reddediyor. Öte yandan hayat kurtaran ameliyatları ve antibiyotikleri de asla reddetmiyor, Gerekli teknoloji dışında “dışa bağımlı” olmalarına neden olacak her şeyi sistemlerinin ve yönetimlerinin dışında tutuyorlar. Bu da onları ticaretin sıklıkla petrolle, silahla döndüğü o “kirli” dünyayla rastgele bir paydaşlıktan korumuş oluyor.

Aldous Huxley yalnızca bir romancı değildi. İncelediği felsefi hususları kurgusal romanlarında bir öyküye işleyerek ortaya görünüm çıkarır, kelamını ettiği fikirleri kurguda ete kemiğe büründürerek “nasıl olacağını” görür ve gösterirdi. Münasebetiyle Ira gelişimi ve Hadise örgüsü üzere romanın teknik noktalarına Fazla da odaklanmayan muharririn asıl sıkıntısı, romanlarını dolduran o felsefi fikirlerdi. ‘Ada’, her ne kadar “en popüler” romanı olmayı başaramamışsa da hayatı boyunca savunduğu ve kendi hayatının çerçevesini de çizdiği Ömür biçimini anlattığı, inandığı bedellerle oluşmuş bir “cennetvari” dünyayı anlattığı bu roman müellifin felsefi kanılarının ve tenkitlerinin aktarılmasına hizmet ediyor.

HUXLEY’NİN SAVUNDUĞU İNSAN BU ROMANDA hayat BULUYOR

Yazar ‘Ada’da Çabucak bütün inanç sistemlerinde kendini gösteren, Budizm’de doruğa yerleşen, insanın bu Kötü dünyadan lakin kendisini soyutlayarak, bu dünyanın tehlikeli “nimetlerini” reddederek, vefatın Biricik gerçek olduğu fikrine sarılarak yaşarsa “iyi insan” olabileceği fikrini netlikle reddediyor. bütün bu nazar açılarının karşısına kendi fikirlerini koyuyor.

Huxley’e nazaran düzgün insan olmanın temelinde kişinin kim olduğunu bilmesi yatar. Kişinin nitekim kim olduğunu bilmesi için öncelikle kim olduğunu sandığını ya da kim olmak için çabaladığını güzelce anlaması gerekir. Olmaya çalıştığı kişinin kendisini ne yapmaya ve nasıl hissetmeye zorladığını ayrım eden insan finalde kim olmadığını görecektir. İşte bu bilgi, yani kişinin kim olmadığını anladığı aydınlanma an’ı, onu kim olduğunu öğrenme şuuruna bir adım daha yakınlaştıracaktır. Huxley, kim olmadığımıza dair bu aydınlanma anları bir süreklilik haline geldiğine, vakitle kim olduğumuzu göreceğimizi savunur.

İnsanı idealize eden, onu Daimi belirli kalıplara sığdırmaya çalışan bütün inanç, yönetim ve teknoloji sistemlerini reddeden bir toplumun idealize edildiği ‘Ada’, köklerini muharririn işte bu fikirlerinden alıyor.

Son derece akıcı ve sade bir lisanla kaleme alınmış olan ‘Ada’, yalnızca bilimkurgu ya da ideoloji okumayı seven okurları değil, çarpıcı ve heyecan verici bir dünyayla tanışmak isteyen bütün okurlarını raflarda bekliyor.