Amerika Kuşları: ‘Ölümü kuşa çeviren bir hayat bu’

1957’de Amerika’da doğan müellif Lorrie Moore’un asıl ismi Marie Lorena Moore’dur. Lorrie, ailesinin ona taktığı bir lakaptır. The Telegraph’tan Helena de Bertodano’ya verdiği röportajda Fazla garip bir çocukluk geçirdiğini söyler Moore: Annesinden kendisine Daimi acıklı masallar, öyküler okumasını istermiş. En sevdiği kıssa de ‘Küçük Kibritçi Kız’mış. Bunları ağlaya ağlaya dinler, kitap bitince de annesine tekrar okuması istikametinde baskı yaparmış. Annesi, artık ağlamanı istemiyorum, diyerek onu savuşturmak zorunda kalırmış.

Aslında Moore’un öykülerle, Özellikle dramatik öykülerle kurduğu bağlantı de biraz bu türlü. Moore, her Vakit acıklı kıssalar yazmak niyetiyle yola çıkmadığını söyler lakin bu his bir biçimde kıssanın ayrılmaz bir kesimi haline gelir. Kendisi de bunu şöyle yorumlar:

“Sanırım öykülerimin birden fazla melankolik yahut trajik bir şey tarafından yönlendiriliyor. Hissettiğim dünyanın dokusu Fazla Komik lakin dünyanın altında yatan kıssa o denli değil ve ben bu etkileşimi seviyorum.”

‘BURADA YALNIZCA BU TÜRLÜ BEŞERLER BULUNUR’

Dört kardeşli, orta halli bir ailede büyür Moore. Seventeen isimli bir gençlik mecmuasının açtığı Hikaye yarışını kazandığında edebiyata ve yazarlığa nazar açısı değişir. Kendini nitekim de müellif olarak hissetmeye o sıralar başlar. Daimi yazmaya çalışır. Lawrence Üniversitesi’nde okurken, Manhattan’a taşınıp avukatlık yardımcılığı yaparken, evlenip değişik bir hayat sürerken de Daimi muharrir.

Öyküleri The New Yorker, Elle, The New York Times ve The Paris Review üzere itibarlı yerlerde yayımlanır. Ona O. Henry Ödülü’nü kazandıran (1998) hikayesi de Yine bu sıralarda yayınlanır. ‘Burada Yalnızca Bu türlü Beşerler Bulunur: Ped-Onk Servisinde Tertipli Olarak Babıldayanlar’ isimli bu hikaye, onu Evvel bir Hikaye antolojisine, sonra da kendi kitaplarını yayımlamaya iter.

Geçtiğimiz günlerde, ‘Burada Yalnızca Bu türlü Beşerler Bulunur’ isimli hikayesi iç olmak üzere diğer hikayelerini de içeren yeni bir Moore kitabı yayımlandı: ‘Amerika Kuşları’. verme İşler’in çevirdiği, Holden Kitap’ın yayımladığı ‘Amerika Kuşları’, çağdaş Amerika edebiyatının özgün örneklerinden biri.

‘BU KURMACA DEĞİL!’

‘Burada Yalnızca Bu türlü Beşerler Bulunur’ isimli hikayeyle başlayalım ve başlamadan evvel belirtelim; Moore bu hikayeyi vaktiyle çocuğuyla yaşadığı tecrübeden yola çıkarak muharrir. Ve evet, Ped-Onk Servisi, kanserli çocuklarla ilgilidir.

Amerika Kuşları, Lorrie Moore, Tercüman: verme İşler, 312 syf., Holden Kitap, 2023.

Öykünün başlangıcında yeni Ebeveyn olmuş bir bayan görürüz. Her şey olması gerektiği üzere seyrederken, Ebeveyn günün birinde bebeğin bezinde bir kan pıhtısı bulur. Kan pıhtısı onu telefona, telefon hastaneye, hastane de bu meşum habere götürür: Ufak bebek kanserdir.

Annenin nazar açısından yazılan hikayede bir yandan Ebeveyn ve babanın çırpınışlarını takip ederken, bir yandan da hastane sürecini ve öbür hasta çocuklarla onların ailelerini görürüz. Baba, görece daha rasyoneldir. Süreç boyunca gerekecek Tüm o şeyleri oturup eşine husus unsur yazdırmaya çalışır. Fakat Ebeveyn bir türlü yazamaz. Hadise o kadar tuhaftır ki kilitlenip kalır. Kocasının soruları karşısında, “Yazamıyorum! Kurmaca müellifim ben. Bu kurmaca değil,” der.

Kitabın öne çıkan hikayelerinden bir Öteki de ‘Dört Karakuş, Üç Fransız Tavuğu’ ismini taşır. Aileen, Bert isimli kedisinin mevti üzerine Fazla üzülür. Lakin bu keder vakitle azalmaz, bilakis ağır bir depresyona yol açar. Kocası ona ne kadar takviye olmaya çalışsa da Aileen kendine gelemez, Ufak çocuğunu yitirmiş üzere kahrolur. Nihayetinde profesyonel takviye almak durumunda kalır.

Bert, Aileen için yalnızca bir kedi değildir. Adeta dünyanın gerçekliğiyle bağını kesen bir perde, bir illüzyon üzeredir. Onun yokluğu da bu illüzyonu ortadan kaldırır. Aileen da olan biten Çabucak her türlü olumsuzluğu Bert’in yokluğuyla ilişkilendirir. Ta ki cenaze merasimine kadar.

“Hayat, uçsuz bucaksız kırlarda upuzun bir seyahattir,” dedi. “Hava kimi hoştur. kimi de berbattır. kimi o kadar berbattır ki araban yoldan çıkar.”

GÖZDEN DÜŞEN AKTRİS

Kitabın birinci hikayesini sona bıraktım. ‘Hevesli’ isimli bu hikayede Moore bizi Hollywood’a, dahası Hollywood’un karanlıkta kalan yerlerine götürür. Sidra, vaktiyle pek Fazla sanat sinemasında oynamış lakin günden güne gözden düşmüş, ıslak almış bir oyuncudur. Bir gün tası tarağı toplar ve Tüm bu döngüden, çalmayan telefonlardan, gelmeyen postalardan uzaklaşmak, kendini dinlemek için Kanada hududuna, şimal Dakota’ya yerleşir.

Hayatına çeki düzey vermek için birinci Evvel ailesiyle bağlantıya geçer. Fakat ortaları bozuktur. Bilhassa de babasıyla. Babası, Sidra’yı bir sinemada yarı çıplak bir vaziyette havuza girerken gördüğünden bu yana onunla konuşmamış, Biricik bir sinemasını dahi izlememiştir. Annesi daha makul bir insandır ancak bu da pek bir işe yaramaz. Sidra her seferinde duvara çarpar.

Ona bu süreçte yeterli gelen iki şahıs vardır. Onu Daimi dönmesi için ikna etmeye çalışan senarist arkadaşı Tommy ve şimal Dakota’daki izbe bir barda tanışıp “takılmaya başladığı” Walter isimli bir tamirci. Ne Mevcut ki bu iki şahıs de bir Vakit sonra Öbür bir yük olarak Sidra’nın sırtına binmeye başlar.

ZORLU HİKAYELER – KUVVETLİ KARAKTERLER

Moore, hikayelerini -‘Küçük Kibritçi Kız’ kadar olmasa da- epeyce hüzünlü bir taban üzerine inşa eder. Karakterleri genelde hayattan Aka darbeler yemiş ya da Yemek üzere olan kayıp kimselerdir. Fakat bu onları Ender kimseler haline getirmez; hepsi hayata içkin ve ziyadesiyle gerçektir.

Moore, her şeye karşın, hiçbir karakterinin intihar etmediğini belirtmekten Geri durmaz. Karakterler bir halde Mevcut olmaya devam ederler. Yaşadıkları çatışmalarsa onları günden güne çürütür.

12 hikayeden oluşan ‘Amerika Kuşları’ birinci yayınladığı Yıl (1998) The New York Times’ın çoksatanlar listesine girer. Ayrıyeten Irish Times Memleketler arası Kurgu Ödülü’ne ve Village Book tarafından Salon Book Ödülü’ne layık görülür.

Moore’un ayrıyeten Türkçeye çevrilmiş iki kitabı daha bulunmaktadır. Figen Bingün’ün çevirdiği ‘Boşlukta Bir Kapı’ ve Cem Alpan’ın çevirdiği ‘Havlama’. Bunların yeni baskısı yapılır mı bilinmez ancak Moore’un Türkçeye çevrilmemiş daha bir sürü Hikaye kitabı ve romanı var. Holden Kitap umarım bunları da yakın vakitte lisanımıza kazandırır.