Geçmişin ağır yükü

Murat Can Okan

Cesare Pavese, hem hayatından kesimlere hem de memleketi İtalya’nın Irak ve yakın geçmişinden yaşanmışlıklara metinlerinde yer veren bir yazardı. Bilhassa 1920’lerin sonundan itibaren ülkesinde karar süren faşizme karşı direniş hareketine katılması ve politik görüşleri nedeniyle tutuklanan Pavese, birebir vakitte insanın ruhunu anlayıp anlatmaya çalıştığı, bireyin yalnızlığına ve varoluşsal sıkıntılarına odaklandığı kitaplarıyla da öne çıkmıştı.

Pavese, Özellikle İtalya’daki toplumsal hareketleri, politik gelgitleri, bireyi ve bireylerin toplumsal bağlarını anlattığı hikayeleriyle ve romanlarıyla tanınmıştı. İntiharından evvel yayımlanan nihayet romanı ‘Ay ve Şenlik Ateşleri’ de Yeniden siyasetin, tarihin ve hislerin ön planda olduğu, otobiyografik öğeler içeren bir roman.

ANILARIN VE GERÇEKLERİN BULUŞMASI

Dostluğun, aşkın ve vefatın yanı Dizi partizanların, faşizm ve anti-faşizmin öne çıktığı ‘Ay ve Ateş Şenlikleri’nde Pavese, uzun yıllardan sonra köyü Langhe’ye dönen Anguilla’yla tanıştırıyor bizi. Müellif, onun hem dönüşü hem de hayatı aracılığıyla İtalya’ya dair içinde nostalji, çocukluk anıları, ilkgençlik devri, arkadaşlık, çaresizlik, varoluş sıkıntıları, yalnızlık ve direniş üzere temaları yerleştiriyor romana. diğer taraftan, kendi ömründen modülleri da kıssaya katıyor.

Seneler sonra Langhe’ye dönen ve kendisine “Amerikalı” diyen ahaliyle karşılaşan Anguilla, yersiz-yurtsuzluğu sonuna kadar hissederken geçmişini hatırlıyor. Çocukluğundakinden hayli farklı bir görünümle yüzleşen Anguilla, belirsizliklerin ve bilinmezliklerin, daha doğrusu bir yabancılaşmanın içinde buluyor kendisini.

Anguilla’nın dönüşü, tıpkı vakitte geçmişini ve köklerini arayış kıssası hâline geliyor. Fakir çocukluğu ve memleketten ayrılmasına neden olan faşizm devrinin akabinde, yirmi Yıl sonra Anguilla, Daimi kendi içine yönelip hesaplaşmalara girişiyor. Hasebiyle Pavese, başkarakter üzerinden bir geçmiş ve artık karşılaştırması inşa ediyor: Anılar ve gerçekler buluşurken geçmiş, tekrar ve Daimi keşfedilen ağır bir yüke dönüşüyor.

Ay ve Şenlik Ateşleri, Cesare Pavese, Mütercim: Yelda Gürlek, 144 syf., Bina Kredi Yayınları, 2023.

Çocukluk arkadaşı Nuto’nun yardımıyla geçmişe ve anılarına gerçek yola çıkan Anguilla, yirmi yılda pek Fazla şeyin değiştiğini Ancak bir o kadar da birebir kaldığını görüyor. Öbür bir deyişle köyde doğal hayat olduğu üzere devam ederken beşerler değişip dönüşüyor.

PASTORAL BİR HATIRLAMA

Anguilla’nın yüzleştiği temel nokta, yirmi yıllık değişimi kabul etme ya da etmeme tansiyonu. Bu ruh hâli, zihninde yeni sorular uyanmasına neden olurken merakını da kamçılıyor. Bu ortada aklında köye dair imgeler de geziniyor: “Anlatılan bir sürü şey, daha yol yokken yolu buralara düşen insanların kıssaları ve onları kemiklerden ve giysilerden ibaret, bir çukurun içinde yatarken buldukları geliyordu aklıma. Haydutlar, susuzluk, yakıcı güneş, yılanlar. İnsanların birbirini katlettiği, yerleşmeyecekse kimsenin toprağa elini süremediği bir periyodu Düş etmek burada epeyce kolaydı. Şu incecik demiryolu ve karayolu, ortaya çıkardıkları yegâne işti. Yoldan ayrılıp yıldızların altında çukurlara, kaktüslerin ortasına dalmak Muhtemel müydü?”

Anguilla’nın keşif gezisi, Vakit vakit Düş kırıklıklarını da beraberinde getiriyor; geçmişi yitirdiğini hissediyor, görme umudu taşıdığı yüzlerin artık köyde (ve dünyada) olmadığını ayrım ediyor ve yirmi Yıl Evvel terk ettiği yerin çocukluğundakine benzemediğini anlıyor. Hâliyle kendisine hoş gelenin, çocuk gözüyle bakıp yorumladıkları mı olduğunu sorguluyor.

Anguilla’nın Temel sorunu, omuzlarında bir yük üzere duran vaktin baskısı. öbür bir tabirle akıp giden yahut geçen vakit. Bu durum onda pastoral bir hatırlamayı tetikliyor: “O vakitlerin hoş yanı, her şeyin mevsiminde yapılıyor olmasıydı ve işlere, hasatlara, havanın yağmurlu ya da Aleni olmasına nazaran her mevsimin kendi âdetleri ve oyunları vardı. Kışın çamurdan ağırlaşan takunyalarımız, derileri soyulan ellerimiz ve pulluk sürmekten parçalanan omuzlarımızla mutfaktan içeri girerdik lakin sonra anızları da Aksi Çehre edince işlerimiz bitmiş olurdu ve kar yağmaya başlardı. Kestane yiyerek, geç saatlere kadar oturarak, ahırları dolaşarak uzun saatler geçirirdik, günlerden daima pazarmış üzereydi. Kışın en nihayet işi ile karatavuğun peşinden koştuktan sonra yaptığımız birinci işi hatırlıyorum –ateşe verdiğimiz ve tarlaları dumana boğan yapraklarla mısır koçanlarından oluşan şu ıslak, kara yığınlar bizim için gece ve uykusuzluk demekti ya da sonraki gün havanın hoş olacağını gösterirdi.”

Pavese, ‘Ay ve Şenlik Ateşleri’nde; Anguilla’nın hikayesiyle geçmişe lakin zihinde ulaşılabileceğini, vaktin her şeyi değiştirdiğini ve kişinin bir vakitler ilişkin olduğu dünyanın farklılaştığını koyuyor ortaya. Hasılı, eski hoş günlerin Geri gelmeyeceğine ya da buna dair umudun kısa müddette tükeneceğini anlatıyor.