Sait Faik’in oğlu

Bülent Kale

Sait Faik, bir akşam yandan çarklı bir vapura biner. Öykü bu türlü başlar. Köyüne, Burgazada’ya dönüyordur. sene 1951’dir. Poyraz Misli esiyordur, öyleyse aylardan temmuz ya da ağustos olmalıdır. Evvelki gün üstten dört dişini çektirmiştir. Elinde akşam yemeği niyetine kemirmek için aldığı çavdar ekmeği ve kaşar peyniriyle vapurun kıyı kanepelerinden birine oturur. Yıldızları seyrede seyrede seyahat eder. Yol boyunca kısımdan kola atlayarak tanıdığı kentleri, insanlara sevgisini, hatırladığı seyahatleri anlatır. Bu birkaç sayfalık vaktin nasıl geçtiğini bilmeyiz. Vapur Burgaz’a yaklaşınca, Sait Faik “Dur yandan çarklı, dur! Köyüme geldik, ineyim” der, kıssa biter. Öykünün ismi ‘Yandan Çarklıd’ır.

Bu çarkların dövdüğü sular üzere köpürüp eriyen fikirler ortasında, Sait Faik üstteki güverteden birkaç aylık bir bebek viyaklaması duyar. Aklına birebir yaşlarda bir Öbür çocuk gelir: “Bir dostun Mehmet’ini hatırlıyorum. Onun da ağzı benimki üzere artık, dişsiz. ancak benimki üzere cıgara değil mis üzere kokar mı sana!..” Sait Faik’in hatırladığı bu “bir dostun Mehmet’i” Nâzım Hikmet’in oğlu Mehmet’tir. Birkaç ay evvel, Mart 1951’de doğmuştur. Babası Nazım Hikmet, o doğduktan üç ay sonra Haziran 1951’de gizlice Yurt dışına çıkmıştır.

Sait Faik’le Nâzım Hikmet ne derece dosttular, bilmiyoruz. Nâzım Hikmet’in kız kardeşi Samiye Yaltırım, Nâzım mahpustan çıktıktan sonra (15 Temmuz 1950) onu ziyarete gelen dostları ortasında Sait Faik’in de olduğunu söyler. Birebir yaz Nâzım Hikmet, Mehmet’in müstakbel anası Münevver Andaç’la Burgazada’ya gelir ve adaya yaptıkları bu ziyarette Sait Faik’le de görüşürler. Yine Nâzım Hikmet bir şiirinde mahpustan çıktıktan bir ay sonra Sait Faik’le Kalamış’ta Balıkçının Meyhanesi’nde karşılaşıp tatlı tatlı sohbet ettiklerinden bahseder: “Onun karaciğeri sancılar içindeydi ve hayat hoştu.”

Sait Faik öykülerinde ise bu Cin göndermeler sık rastlanan şeyler değildir. O röportajlarında arkadaşlarıyla şakalaşır, yazın yazılarında yapıtlarını beğenir, hatta Orhan Veli’ye yaptığı üzere artlarından veda yazıları da müellif ancak onları kıssalarına almaz. Öykülerinde Öbür dünyaya ilişkin, kendisine ve okurlarına benzemeyen insanları anlatır. Sokak köpekleri bile kendi köpeklerinden daha Fazla görünür öykülerinde. Hayat, Sait Faik’in ilişkin olmadığı dünyaya karıştığı yerlerde enteresandır.

Buna karşın, yazılarında ve röportajlarında ismini andığını hiç hatırlamadığım Nâzım Hikmet’i üstü kapalı da olsa anmıştır ‘Yandan Çarklı’da. Kıssanın yazıldığı periyotta kaçışıyla hala gündem olan ve isminin anılması kesinlikle yasak olan Nâzım Hikmet’e ve oğlu Mehmet’e kimselere aşikâr etmeden, geçerken göz kırpmaya benzeri, sevgi dolu kısacık bir selam çakmıştır.

Sait Faik’in “karaciğeri sancılar içindeyken” yazdığı bu nihayet yıllarda mevt sorunu başını çokça meşgul etmiştir. Pek Fazla öyküsünün satır ortalarında yaklaşan mevte, beklenen vefata göndermeler bulmak mümkündür. Ancak vefatla birlikte doğum sıkıntısı de aklına takılmaya başlamıştır. Tahminen de yaklaşan vefatla birlikte bastıran soyunu devam ettirme güdüsüdür bu. Tahminen de Nazım Hikmet’in neredeyse elli yaşında baba olması ondan dört ıslak Ufak Sait Faik’te de birtakım hisler uyandırmıştı. Kim bilir!

Hemen Çabucak birebir devirde yazdığı, Mart 1952’de yayınlanan ‘Çatışma’ isimli hikayesinde Tekrar bir bebek viyaklar. Bu bebek Sait Faik’in kendi çocuğudur. çok az, on yılda bir, gördüğü bir hayalde doğar bebek. Doğar ve bir anda 16 yaşlarında kara kaşlı, kara gözlü hoş bir erkek çocuğu olur. Elleri fildişindendir. “Babacığım beni affet!” der. Yanında Siyah giysiler içerisinde esmer bir bayan yatıyordur. Vakit bayanın her hücresinde durmuştur, akmıyordur. Oğlu yalvarır: “Baba, affet! Ölmüş anama acı!”

Onu bir hastane odasında bekleyen ağzı Aleni ilaç kutularıyla, albümin kokularıyla dolu vefat öncesi bir vakitle bir spermin her şeyden korunduğu anne rahminde bozulup canlanmaya başladığı Ömür öncesi bir vaktin birbirine karışması sonucu ortaya çıkan bu hayalde olaylar hayallere mahsus bir anlaşılmazlıkla gelişir.

Güneşin kızıl ışığı birdenbire kapanır, ortalık kararır. Sait Faik’in oğlu “Baba, baba!” diye seslenerek babasını meydana çağırır ve bir kayanın arkasına saklanıp ateş etmeye başlar. Sait Faik nihayet bir atakla yüzükoyun çalılıkların ortasına uzanır. O gece kayalıklarda ve çalılıklarda silah sesleri hiç susmaz. Baba oğul sabaha kadar çatışırlar.

Sait Faik, bu düşlerin sabahında Aka bir huzursuzluk duyar. İnsanlardan kaçar. Alır başını kırlara vurur. bütün gün başının içinde bu bayan ve çocukla meşgul olur. Bir çocuğu olabilme ihtimalini düşünür. Aklına İstanbul Lisesi’nde öğrenciyken yaşadığı bir macera gelir. Sonra da dostlarının Ara orta rastlayıp ona Fazla benzettikleri bir adamı hatırlar: Ellisinde gösteren otuz yaşlarında memur kılıklı biridir bu.

Nerede gördüklerini sorar arkadaşlarına. Edirnekapı tramvayında görmüşlerdir. “Odur muhakkak” diye karşılıklar Sait Faik. “Kimdir?” diye merak eder arkadaşları. Söylemez. O da görmüştür tıpkı adamı. Evkafta tahsildardır. Az kalsın kendisi de gidip “Ne arıyorsun buralarda” diyecektir “Mehmet, oğlum?”

Onun da çocuğunun ismi Mehmet’tir.