Ahmet Hamdi Tanpınar’ın yapıtı ‘Saatleri Ayarlama Enstitüsü’ tiyatro sahnesine taşındı. Serdar Biliş’in direktörlüğünde sahneye uyarlanan oyunda Hayri İrdal karakteri, Serkan Keskin’in oyunculuğunda yine hayat buluyor.
Ahmet Hamdi’nin Aka yapıtı güzel tenkitlerle sahne seyahatini sürdürürken biz de Serdar Biliş’e sorularımızı yönelttik. Kendisine uyarlama sürecini, Serkan Keskin tesirini ve yeni çalışmalarını sorduk.
Serdar Biliş ‘SAATLERİ AYARLAMA ENSTİTÜSÜ: TANPINAR’IN BİZE ARMAĞAN ETTİĞİ BİR HAZİNE’
‘Saatleri Ayarlama Enstitüsü’nü sahnelemeye nasıl karar verdiniz?
‘Saatleri Ayarlama Enstitüsü’ birçok lisana çevrilmiş, kozmik bir üne kavuşmuş, Tanpınar’ın bize Armağan ettiği bir hazine. Bu hazinenin içinde bizi biz yapan ne varsa en komik, en trajik, en şaşırtan halleriyle yaşıyorlar. Romanın anti-kahramanı Hayri İrdal, kendi çocukluğunun eksantrik öyküleri ve giderek içine düştüğü Çağdaş bir varoluş ile arka planda imparatorluktan cumhuriyete geçişin trajikomik tezahürlerini hicvederek irdeliyor. Okuyucusu ile bu kadar oyunbaz bir bağ kuran bu romanın sahnede seyirci ile de derin bir bağ kuracağını hissettim. Ayrıyeten Tanpınar bu kıssayı birinci Evvel piyes olarak yazmayı deniyor, Biraz üzerine çalıştıktan sonra yarım bırakıp roman formuna dönüyor. Yani öykünün dramatik yapıya yatkınlığı işin mayasında var.
Yönetmenlikle birlikte uyarlamayı da siz yaptınız. Bize uyarlama sürecinden bahseder misiniz?
Romanların sahneye aktarılması kimi okuyucusunda Hayal kırıklığı yaratır. Bir romanı deneyimleme ve bir tiyatro oyununu deneyimleme dinamikleri epey farklı. Sahnedeki Vakit kesintisiz bir seyir halindedir. Biz bu akışa Hayri İrdal’ın geçmiş ve bugün, babası ve oğlu, Muvakkit Nuri Efendi ve Halit Ayarcı ortasında salınıp duran kimlik arayışını sığdırmaya çalıştık. Benim için başından beri Kıymetli bir şey vardı o da Tanpınar’ın lisanını olabildiğince korumak. Uyarlamada Tanpınar’ın olmayan bir Tümce yok üzere.
Serkan Keskin’le yollarınız nasıl kesişti? Keskin’in projeye iç olma süreci nasıldı?
Ben bu projeyi yapmayı düşündüğüm anda aklıma Serkan geldi. Hayri, bir “everyman” figürü. Hayri biraz hepimiz, hepimiz biraz Hayri’yiz. Ve Hayri geçmişini bir sinema şeridi üzere hatırlarken, hayatına girmiş Tüm şahsiyetleri canlandırıyor ya da Tüm o şahsiyetler onun zihninde ve vücudunda tekrar canlanıyor. Serkan, Tüm bu maskelere ustalıkla Ömür verebilecek maharetli bir oyuncu, hem de Tüm o maskelerin altındaki Hayri’yi yani hepimizin en kırılgan, en çıplak halini ortaya dökebilecek cömertlikte bir oyuncu.
Oyunda Serkan Keskin sahnede yer alıyor. Serkan Keskin’in diğer karakterleri oynadığı kısa görüntüler da perdeye yansıtılıyor ve bu formda, perde ve sahne İç içe geçiyor. Bize biraz bundan bahseder misiniz?
Hayri İrdal’ın hayatını bir sinema şeridi üzere hatırlıyor ve irdeliyor olması, Vakit temasının hafızanın imbiğinden süzülüyor olması beni boşluklu, daima tamamlanmaya muhtaç bir eksiklik hissine götürdü. Sinema ve tiyatro sahnesi tıpkı mazimiz ve geleceğimiz üzere daima biraz Noksan daima biraz birbirine muhtaç halde bütünleşmeye çalışan bir artık oluşturmaya çalışıyor oyunda.
‘HEPİMİZ BİRAZ HASTAYIZ’
Peki böylesine Fazla karakterin yer aldığı bir romanı neden Biricik oyuncuyla sahnelemek istediniz? Serkan Keskin elliye yakın karaktere hayat veriyor.
Tanpınar, sonradan romana eklemekten vazgeçtiği bir name kısmında Tüm bunların Hayri İrdal’ın zihninde cereyan eden sahneler olduğunu ve dahi Hayri İrdal’ın bir akıl hastanesinde Benlik bölünmesi ile cebelleştiğini ima ediyor. Kültürler ve medeniyetler ortasında gelgitler yaşayan bizim üzere bir cemiyet için, hem Tanpınar’ın yapıtı kaleme aldığı hem de Aka toplumsal değişimlere gebe olduğumuz şu vakitlerde hekim Ramiz’in dediği üzere “Hepimiz biraz hastayız” ve hepimiz istikbal korkusu içinde kıvranırken bir kimlik buhranı içerisinde Tüm maskeleri birbirine karıştırıp, “Ben kimim?”, “Biz kimiz?” sorusuna huzur verecek bir karşılık arıyoruz ve bittabi husus Tanpınar olunca o huzur kolay yakalanmıyor.
. Yurtdışında uzun yıllar tiyatro eğitimi aldınız. Farklı gruplarla ve farklı ülke tiyatrolarıyla çalışmanın sizdeki yansıması ne oldu?
Tanpınar ayna metaforunu Fazla severek kullanır. Değişik kültürlerde kendi farklı yansımalarını görebileceğin türlü aynalar… İnsanın kendine farklı iklimler, farklı şartlar sunması sonlarını zorlaması istikametinde kesinlikle müspet bir tesir yapar diye düşünüyorum. fakat Tanpınar üzere Türkçeyi böylesine bir sihre dönüştüren bir muharririn sözleriyle çalışınca âlâ ki anadilim Türkçe ve güzel ki burada tiyatro yapabiliyorum diyorum.
Sahnenin yanı Dizi Kadir Has Üniversitesi’nde tiyatro dersleri de veriyorsunuz. Daima işin mutfağından bahsettik. Tiyatronun akademik tarafından neler söylemek istersiniz?
Kadir Has’ta on seneyi geçkin bir müddettir gençlerle çalışıyorum. Bir sürü mezun öğrencimizi heyecanlı, hoş işler üretirken görünce kendimi Fazla kalabalık bir ailenin kesimi üzere hissediyorum. Biz Kadir Has’ta hoş bir paylaşma kültürünü yerleştirdik. Bilgi ve birikim paylaştıkça çoğalan şeylerdir. Birbirimizin yaptığı her işte birbirimizin de imzası Mevcut aslında. nihayet analizde ben öğrencilerimden daha Fazla şey öğreniyorum sanırım, bir de üstüne maaş alıyorum.
Son vakitlerde neler yapıyorsunuz? Yeni çalışmalarınız neler?
Bir sanatçı inisiyatifi olarak Saatler Kolektif’in kurulması beni Fazla motive eden bir gelişme oldu. Kolektif’in modülü olarak bir Lahza tereddüt etmeden hiçbir maddi beklenti olmadan -borçlanma hariç- bu işe aklını, yüreğini koyan Tüm sanatçı ve üretimci arkadaşlarım düzgün ki varlar. Yeni çalışmalar elbette başımızın gerisinde hatta kimileri masaya yatırılmış halde başlarına istikbal sürprizleri bekliyorlar. Onlar da şimdilik sürpriz olsun.
Yorum Yok