Hanna Damassio & Antonio Damassio*
Lütfen bir Lahza durun ve şu anda ne hissettiğinizin farkına varın. Tahminen midenizde artan bir gurultu ya da göğsünüzde bir gerilim uğultusu ayrım etmişsinizdir. Tahminen de bir rahatlık ve genişlik hissi ya da yakın vakitte tadılacak bir hazzın heyecan verici sabırsızlığını yaşıyorsunuzdur. Ya da tahminen sırf Mevcut olduğunuza dair bir Üleş sahipsinizdir.
Açlık ve susuzluk, acı, haz ve külfet, varoluşun gösterişsiz olsa da amansız hisleriyle birlikte, tamamı ‘Homeostatik** duygulara’ örnektir. Bu yazıda tartışacağımız üzere, ‘Homeostatik duygular’ bilince kaynak teşkil eder.
ZİHNE ‘HİSSEDİLEN BİR BAKIŞ AÇISI’ SUNAN DUYGULAR
İşin aslı, hisler, pek Fazla sisteme istikrar sağlamaya, homeostazı Mümkün kılmaya ve sizi hayatta tutmaya çalıştığı sırada, vücudunuzda gerçekleşen süreçlerin zihinsel bir çevirisidir. Klasik anlayışta, duygular/hisler zihnin modülüdür ve buna Karşın zihinsel süreçlere fazladan bir şeyler iç ederler. Hisler, organizmanın var durumuna dair bizatihi şuurlu bilgi taşır ve bunun sonucunda acıya ya da susuzluğa Müsait düşen yansıyı verdiğiniz vakitlerde olduğu üzere, hayatınızı kurtarmak için harekete geçebilirsiniz.
Duyguların süreğen varlığı, devam eden gövde süreçlerine de kesintisiz bir nazar imkanı tanır; hislerin varlığı, zihnin, aklınızı meşgul eden öbür içeriklerle birlikte yaşamsal süreçleri, yani akıl yürütmeler, hesaplamalar, ahlaki yargılar ve Tüm bu içeriklerin bir lisana aktarılmasıyla Birlikte dünyaya dair bilgi sağlayan keskin algıları deneyimlemesine İmkan tanır. Zihne ‘hissedilen bir nazar açısı’ sunan hisler birden fazla Kez ‘benlik’ olarak bilinen bir ‘deneyimleyici’ yaratır. Aslında, şuurun gizemli yanı, bu tecrübeci benliğin biyolojik yapısının gerisinde yatan gizemdir.
DUYGULAR SİZE DİREKT ŞUUR SAĞLAR
Kısacası, şuurun, homeostatik hislerin süregiden mevcudiyetinin bir sonucu olduğunu öne sürüyoruz. Hiç durmaksızın farklı cinsten hisleri deneyimleriz ve hisler Alışılmış ki her birimize otomatik biçimde sırf Mevcut olduğumuzu değil, birebir vakitte fizikî bir vücutta Mevcut olduğumuzu, rastgele bir rahatsızlık karşısında savunmasız lakin pek Fazla hazza da Aleni olduğumuzu söyler. Istırap ya da haz gibisi hisler sizlere direkt şuur sağlar; kendinizle ilgili şeffaf bilgi sunar. Aleni bir halde size Mevcut olduğunuzu ve nerede olduğunuzu söylerler ve Mevcut olmaya devam etmek ve Örneğin acıyı gidermek ya da karşınıza çıkan bir fırsattan faydalanmak istiyorsanız ne yapmanız gerektiğine işaret ederler.
Hisler, ister Yalın olaylar isterse Büyük fikirler olsun, zihnin öteki bütün içeriğini şuurun ışığıyla aydınlatır. Şuur, hislerin yardımıyla vücut ve zihin süreçlerini bir ortaya getirir ve bu paydaşlık dahilinde benliğimize bir yuva sağlar.
İÇ GÖRÜ GÖZLERİNİZİN ÖNÜNDE SAKLANMAYI BAŞARIR
Bilincin hislere ‘dayanması’, şuuru fizyolojik kütlenin kutsal tepesiyle, yani akılla ilişkilendirmeye alışkın olan insanları şaşırtabilir.
Öyle uzun bir müddettir hisler akıldan aşağı görülüyor ki onların yalnızca şuurlu ömrün mükemmel başlangıcı değil, tıpkı vakitte yaşamsal işleyişin Değerli bir yöneticisi oldukları niyetini kabul etmek güç olabilir. Buna rağmen, hisler ve onların yarattığı şuur, Aka oranda sadece yaşamakla kalmayan, yaşamakta olduğunun farkında olan bir Ömür olan ‘bilinçli yaşamın’ Yalın lakin Temel başlangıcıyla irtibatlıdır.
Peki, bunu nereden biliyoruz? Bedensel duyular aracılığıyla İç evrenimizin bir portresini çizmemize İmkan tanıyan gizli duyu olan ‘iç görü/iç algı’ sayesinde… O, organizmalarımızın hem yaşamsal düzenleme süreçlerini algılamakla hem de ömrün varlığını sürdürmesi için onu gereken formda ayarlamakla misyonlu olan, Ehemmiyet taşıyan ve çoklukla gözden kaçan kısmıdır. Görme, işitme, dokunmanın yanı Dizi tat ve koku almayı içeren ve bizi kuşatan dünyanın tamamını zihnimize taşımakla vazifeli olan ‘dış algı’, duyular dünyasına Yargıç olma eğilimi gösterir. Bedenimizin, kaslarımızın, kemiklerimizin ve eklemlerimizin uzamdaki hareketini ayrım etmemizi sağlayan duyu olan ‘öz duyum’ (proprioception) da ziyadesiyle dikkat caziptir. Bununla Bir arada ‘iç görü’ (interoception) mütevazı üzere görünse de tam manasıyla bir sihirbazdır ve gözlerinizin önünde saklanmayı başarır.
İÇ GÖRÜNÜN YARATTIĞI HİSLER BİLİNCE Temel TEŞKİL EDER
İç algı sistemi, Hariç algı ve öz duyumdan daha sade bir yapıdadır. genel olarak miyelin kılıf*** içermez. Aka kısmı bir kan-beyin bariyerince korunmayan merkezi hudut sistemi yapılarında toplanan ve dopamin ve serotonin üzere kimyasal hareketleri Çağdaş sistemlerin Hariç dünyayı algılamamıza yardım eden moleküllerden ikisi olan ‘glutamat’ ya da kısaca GABA’nın şimşek gibisi suratına kıyasla yavaş kalan kimyasal molekülleri kullanan daha Yalın nöronlardan meydana gelir.
Bütün bu kolaylığın güzel istikameti, hiç kuşkusuz, etkileşimin sinirsel ögeler ile sinirsel olmayan et katmanı ortasında gerçekleşmesine İmkan tanıyan yakın temastır. Bu o derece yakın bir temastır ki temelde her ikisi de tam manasıyla vücudun içinde olan bir çift, duyuların en ferdî olanını, yani Ömür hissinin ta kendisini ortaya çıkarmak için birbirleriyle kaynaşıyor üzere görünür.
Bu sadelik, kadim İç görüsel süreçlerin evrimsel bağlamda ne kadar eski olduğunun bir göstergesidir: Nöronları ve merkezleri yaşlarını gösterir ve kimyasal molekülleri eski modadır. Bundan ötürü, İç görünün yarattığı hislerin şuur için bir Temel teşkil ettiğini ve ömrün kasıtlı biçimde yönetilmesine İmkan tanıyarak evrimin mukadderatına istikamet verdiğini öne sürüyoruz.
SADECE BEŞERE MAHSUS MÜ?
Peki ya öteki canlı organizmalar? Onlar da şuurlu mi yoksa şuur yalnızca beşere has bir özellik mi? Doğrusu, şuur, yaşayan varlıkların dünyasında her yerde bulunur. Az Evvel insanları betimlediğimiz üzere biyolojik bir düzeneğe sahip olmaları şartıyla, pek Fazla insan dışı canlının da şuur sahibi olduğunu Anlatım edebiliriz.
Acaba Biricik hücreli organizmalarda şuur olabilir mi? Pekala ya bitkiler? Biz, onların şuur sahibi olmadıklarını söyleme yüreğini gösteriyoruz. örneğin içinde bulundukları şartları ‘hisseder ve algılarlar’ yani hayatlarını akla yatkın yönetirler fakat bunu yaptıklarını bilmezler. Bilmemelerinin sebebi, bir hudut sistemine sahip olmamalarıdır.
Yaşam sürecinde Aka bir rol oynayan hudut sistemi, tıpkı vakitte dikkatli bir gözlemci ve etkin bir ortaktır; yaşama çeki-düzen vermeye ve bunun sonucunda ortaya çıkan hisleri ve şuuru yaratmaya yardım eder.
PEKİ YA Yapay ZEKA?
Peki, Yapay zekâya sahip makineler rastgele bir bilince sahip midir? Mümkün değil! Günümüzde Aka bir İlgi gören akıllı sohbet robotları dahi, az Evvel canlılarda tanımladığımıza misal bir şuur emaresinden mahrumdur.
Tekrar edecek olursak, şuur hislerle irtibatlıdır ve hisler da hayatla bağlıdır; Özel parametreler dahilinde etrafla bir takas programını devam ettirme gayreti Laf mevzusudur. Bunların hiçbiri, Mevcut olan Yapay zeka sahibi makineler bağlamında geçerli değildir. Onlar hakikaten de yapaydır.
Dünyadaki bilgilerin tamamına ve bu bilgiyi yönlendirmeye yardım edebilecek Tüm akıllı aygıtlara erişim fırsatı, his ve şuur üretmez.
Bütün bunlar, bir klasik haline gelmiş olan ‘çözmesi Sıkıntı şuur sorunu’ konusunda bizi hangi noktada bırakıyor? Çözmesi Güç sorun, beyin üzere fizikî bir varlığın, ‘zihin’ denilen fizikî olmayan bir süreci ve en mühimi içeriği deneyimlenebilen, yani öznel bir hale getirilebilen bir zihin yaratmanın zahmetiyle temaslıdır.
Bilinç kıymetlendirmemiz, çözmesi Güç olan sorunu ele alarak şuurlu tecrübeleri izah etmeye Namzet bir sistem öneriyor. Çözümümüzün hakikat olup olmadığını Vakit gösterecek.
*Antonio Damasio: Southern California Üniversitesi’nde sinirbilim alanında David Dornsife Kürsü Lideri – Hanna Damasio: Southern California Üniversitesi’nde Dana and David Donsife Bilişsel Sinirbilim Görüntüleme Merkezi Yöneticisi
**Homeostaz (homeostasis) ya da dengeleşim, etrafında gerçekleşen aksilikler karşısında, hücrenin kendi istikrarlarını müdafaa gayreti, değişen şartlarda İç istikrarın faal biçimde düzenlenmesidir.
***Miyelin kılıf, merkezi ve çevresel hudut sistemlerinde yer Meydan hudut hücrelerinde ihtarların suratını artıran, İkaz eşiğini düşüren, bunları hudut hücresinin çapıyla yanlışsız orantılı biçimde gerçekleştiren, lipit ve proteinden oluşan bir doku.
Yazının yepyenisi IAI News sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Yorum Yok