Elif Demirel: Kadınlar dünyayı durdurmaya da yeniden döndürmeye de muktedirler

2022 Everest Birinci Roman Ödülü’nü kazanan Elif Demirel’in romanı ‘Geceden Beri’, Everest Yayınları tarafından yayımlandı. Demirel, salt bir bayan kıssası anlatmıyor; kitapta yalnızca bayan karakterler yok. Erkek karakterler de kendi ağızlarından yazılmış hikayelerini anlatıyorlar. Hatta kitapta kendi erotik macerasını anlatan bile var.

Asuman Kafaoğlu-Büke, Bahriye Çeri, Gülfem Pamuk, ırmak Zileli ve Zekiye Antakyalıoğlu’ndan oluşan 2022 Everest Yayınları Birinci Roman Müsabakası heyeti, ‘Geceden Beri’ kararını, “Batıl ile aklı, masal ile gerçeği, geçmiş ile bugünü kuvvetli imgelerle yoğuran, günümüz beşerinin tasalarına, sırlarına ve karanlık yanlarına büyülü gerçekçiliğin penceresinden aynalar tutan ve her bir aynasını çiçeklerle bezeyen özgün bir roman. Müellif, tabiata ve beşere saygılı anlatısı, kuvvetli lisanı ve Alelade olanı sıradışı kılma maharetiyle bu mükafata layık bulunmuştur” münasebetine dayandırmıştı.

Biz de Elif Demirel’le ‘Geceden Beri’yi ve toplumsal hayatımıza da taraf veren kodları konuştuk.

Everest Birinci Roman Ödülü’ne başvurmaya nasıl karar verdiniz? Kazanmayı bekliyor muydunuz şaşırdınız mı? Sonraki süreç nasıl işledi sizin için?

‘Geceden Beri’yi tamamladıktan sonra toplumsal medyada gezinirken Everest Yayınları’nın Birinci Roman Müsabakası müracaatlarının başladığını gördüm. Tam da romanı bitirmişken bu haberi görmek beni müsabakaya başvurmaya itti diyebilirim. Belgemi gönderdim ve sonuçlar açıklanana dek müsabakayı düşünmemeye karar verdim. Sonuçta bu bir müsabaka, Biricik kazanan olacaktı ve kazanmamak üzere bir ihtimalim de vardı. ancak belgeme ve Gece’ye nitekim Fazla güveniyordum. Bu sebepten, müsabakayı kazandığımı haber vermek için aradıklarında Fazla şaşırdım dersem palavra söylemiş olurum. Sonraki süreçte ise Fazla Çok dönüş/yorum/eleştiri aldım. Bunların birden fazla olumluydu fakat saçma sapan bir sürü şeyle de karşılaştım. Giysi biçimimden fotoğraflarıma, mezun olduğum kısımlardan kullandığım parfümün markasına kadar -en hafif tabirle- şuursuzca pek Fazla suçlama gördüm. Aslında bu reaksiyonların Fazla Yalın bir nedeni var; genç bir bayan olmam. Müsabakayı bir erkek kazansaydı, benim karşılaştığım hiçbir saçmalıkla karşılaşmayacaktı eminim.

Toplumumuzun Aka bir bölümünün kendini gerçekleştirebilmiş, üretken, akıllı, yetenekli bayanlara alerjisi var. Zira bayansan yalnızca bir şey olabilirsin; ya mesleğinde başarılı fakat sönük biri olacaksın ya da göze hitap eden, daha Fazla Hariç görünümüne Ehemmiyet veren ancak muvaffakiyet peşinde koşmayan biri olacaksın. İkisini birden olmaya kalktığında bu türlü saçmalıklarla uğraşmak zorunda kalabiliyorsun. Doğal bu benim için hiçbir Vakit Sorun teşkil etmedi, bu ahmaklıkları ciddiye almamayı ve onlarla baş edebilmeyi erkenden öğrendiğimi düşünüyorum.

‘BİLGE BİR KOCAKARININ HİKÂYESİ’

‘Geceden Beri’ isimli kitabınız Aralık orta erkek kahramanların da içinde bulunduğu bir bayan kitabı diyebilir miyiz? Karanlık, koyu, Bazen Vakit korkutucu ‘Gece’ imgelemini bir bayana İsim olarak vermek nereden aklınıza geldi?

Aslında yola bir kocakarı kıssası yazmak için çıkmıştım. Doğayı ve tabiatın lisanından anlayan kocakarıları her Vakit Fazla etkileyici ve büyülü bulmuşumdur. Romanın odağında bir bayan var, evet lakin bu salt bayanların öyküsü değil. Örneğin; ‘Mine’ isimli kısımda büsbütün erotik bir kısım Yazı arzum vardı ve o kısma o dilekle başlamıştım. Bu sebepten kısmın eşitlik Ağaoğlu’nun ‘Ruh Üşümesi’ isimli romanından bir alıntıyla başlaması benim için kaçınılmazdı. Karakteri bir bayan olarak kurgulayacak ve o erotik kısmı bir bayanın ağzından yazacaktım. Ancak kendimi biraz zorlamak istedim ve anlatıcıyı erkek yaptım. Bir erkeğin ağzından o kısmı yazmak benim için süperdi. ‘Gece’yle görüşen diğer erkek karakterlerin de bende Özel bir yeri var. Daima bayan karakterler yazıyordum ancak bu romanla Birlikte onu da biraz kırmış oldum.

Tek bir cümleyle anlatmam gerekseydi, bu roman için bilge bir kocakarının öyküsü derdim. isim sıkıntısı işe şöyle gelişti; romandaki karakterlerin birçoklarının ismini Aka annelerimin ya da dedelerimin isimlerinden seçmeye karar vermiştim. Hatta birinci başta anne karakterimin ismi Gece değil, Hayal’di. Aka büyük babaannemin ismi Düş olduğu için onu seçmiştim. Irk ağaçlarından, eskiye dek uzanan kayıtlardan biraz daha araştırma yaptım ve Gece ismiyle karşılaştım. Gece’yi görür görmez Fazla sevdim ve bağrıma bastım. O denli bir Ira için Gece’den daha Müsait bir İsim olabileceğini sanmıyorum açıkçası. Vakit dilimi olarak da geceyi Fazla severim. Karanlığı aydınlığa, yalnızlığı kalabalığa, sessizliği gürültüye, ay ışığını gün ışığına her daim yeğlerim.

Gece, mahallelinin başvurduğu biri… Hiçbir Çaba göstermeden herkesin sırrını biliyor fakat onlara verdiği öğütler başta âlâ gelse de hiçbiri hakikaten düzelemiyor. Bunun nedeni gerçeğin unutularak iyileşileceğini düşünmeleri lakin gerçekle tekrar ve tekrar yüzleşmeleri mi?

Bunun asıl sebebi Gece’nin taşıdığı lanet elbette. Şifa bulmak için onunla görüşen herkes sıkıntılarından bir formda kurtuluyor lakin sonrasında kesinlikle farklı bir sıkıntıyla karşılaşıyorlar. Olağan bunda yanlış bir tahlil yolu denemeleri de tesirli. Hangimiz, lanetli bir kocakarının ağzından dökülen Biricik bir cümleyle iyileşebiliriz? Dikkat ettiyseniz romanda Gece’nin ağzından bir Sefer dahi şifacı olduğuna dair bir ibare okumuyoruz. Bayanın bu türlü bir savı aslında yok ki! lakin yalnız yaşayan, yaşlı, kocasız, çocuksuz, konuttan çıkmayan, Biricik bir akrabası dahi olmayan bir bayan olduğu için herkes ona şifacı bir kocakarı rolünü biçiyor. Bunda Gece’nin yaşının Fazla Aka bir tesiri Mevcut alışılmış. örneğin Gece genç bir bayan olsaydı, erkek ziyaretçileri onu Biricik başına ziyaret edemezdi. Yüksek ihtimalle eşleri bunu onaylamazdı zira. İhtiyar bir bayan cinselliğini kaybetmiş bir bayandır ve cinselliğini kaybetmiş bir bayan topluma nazaran pek Fazla açıdan tehlikesizdir.

‘ROMANIN EKOFEMİNİST TARAFI OLSUN İSTEDİM’

Bölüm isimleri neden daima çiçek isimleri?

Gece’nin köy hayatının anlatıldığı kısımlarda doğayı ön planda tutmaya çalıştım. Büsbütün olmasa dahi romanın ekofeminist bir tarafı da olsun istedim. Gece’nin özünde, çocukluğunda, yaşadığı köyde otlar, toprak, ay, ağaçlar, çiçekler hepsi Fazla Kıymetli ve hatta Fazla kutsal. Gece geçmişinden bir parçayı yani çiçeklerini o yıkık dökük gecekonduya da taşısın istedim.

Geceden Beri, Elif Demirel, 144 syf., Everest Yayınları, 2023.

Kitabın bir kısmında “Dinimiz de bilime, eğitime önem verir. Hem Rabbimin, Peygamber Efendimize birinci buyruğu de ‘oku’ değil midir? Peygamber Efendimiz ‘Beşikten mezara kadar İlim öğreniniz’ buyurmamış mıdır?” diyor Garam. Bilimin artık dinin gölgesinde kaldığını düşünmeniz ve bunu yine düşündürtmekle ilgili bir derdiniz olduğunu düşündüm. Yanlışsız mudur?

Garam bir din kültürü öğretmeni. Hatırladığım Tüm din kültürü öğretmenlerim vahimdi, Fazla baskıcı ve hoşgörüsüzdü. Garam’ı yeterli ve öğrencilerini Fazla seven, yalnızca dine değil, bilime sanata da Ehemmiyet veren bir Muallim olarak yazmak istedim bu yüzden.

Gece kendisine gelen komşusuna “O rüyayı tekrar tekrar görmene sebep, bir türlü gerçek manada görememiş olmandır. Önce görmeyi öğren. Sonra da otur yaz” diyor. Hakikaten görenler midir müellifler ya da her müellif sahiden görür mü sizce?

Gece, bilmiş bilmiş konuşan bir kocakarı olduğu için bu türlü süslü ve keskin cümleler kurması olağan. lakin ben bu sorunun yanıtından tam olarak emin değilim. Herkes bir şeyleri görüyor elbette lakin pek az insan, herkesin baktığı şeyden bambaşka bir Sonuç çıkartıp, o sonucu bir sanat pratiğinde deneyimliyor sanırım ya da tahminen bunların hiçbir kıymeti yoktur ve bu bahislere o kadar da Baş yormamak gerekir.

Kitabınızdaki mahallede yaşayan herkesin bir döngüsü Mevcut ve onu kıramıyorlar gibi… Tıpkı durumlar karşısında tıpkı reaksiyonları verdikçe, tıpkı sonuçları alıyorlar üzere ne dersiniz?

Evet. Rutin sarihtir, korunaklıdır. İnsanların, bilhassa fakirlerin zar güç kurdukları bir düzey vardır ve onu değiştirme fikri dahi korkutucu gelir. Sistem, Emniyet demektir.

Papatya isimli hikayenizde 16 yaşındaki bir gençle evlenen bayanın hikayesini anlatıyorsunuz. Konutta kalmamak için, hakikaten aşık olarak evlenen ancak karşılıksız bir aşk. Bayan, onu sevmediğini Daimi söyleyen kocasını ‘Başımda bir adam olsun’ diyerek boşamıyor. Kendisini sevmeyen bir erkeğe duyulan ‘aman başımda olsun’ fikri sizce toplumsal bir baskının eseri mü, yoksa kimi bayanların yalnız bir hayatı düşünememesinin mi?

Beni istemesi, sevmesi gerekmez, bir kocam olsun Kafi diye düşünüyor o bayan. Zira Öbür bir ihtimali bilmiyor. Sizin de söylediğiniz üzere, büsbütün toplumsal kodlarla ilgili bir konu. Bu kodlarla büyütülmüş, böylesi gelenekler tarafından kuşatılmış bayanlardan ‘Erkeksiz bir bayan, bisikletsiz bir balığa benzer’ ya da ‘Kurtuluşu bir diğerinde görmek, yıkılmanın en inançlı yoludur’ kısmına ışınlanmalarını beklemek saçma olur doğal.

‘İNSAN NE DEĞERİNE OLURSA OLSUN TUTKULU VE ONURLU DURMALIDIR’

Hayatta düşmek, kalkmak ya da hiç kalkamamanın da bir hareket olduğunu ancak hiçbir şey yapmamamın, üretmemenin, yanlış yapmaktan korkmanın yaşamamak olduğunu mu düşünüyorsunuz? Bir de Daimi durağan olmanın insanı yaşlandırdığını…

Bu, kendimle olan kavgamdan ileri gelen bir Sorun galiba. Çoğunlukla sanki gereğince üretiyor muyum, Öbür şeyler de yapabilir miyim, daha fazlasını yapabilir miyim, daha güzel yazabilir miyim, daha faal olabilir miyim diye kendi kendimi yerim. lakin Vakit bana, herkesin durma hakkının olduğunu ve insanların bu hakkı kullanmalarının Fazla da Kötü bir şey olmadığını öğretti. Endişe elbette ayıp bir His değil fakat barındırmayı ya da beni ele geçirmesini istediğim bir His de değil ne yazık ki.

İnsan, bir yanardağ üzere kaynıyorsa etrafındaki her şeyi ve herkesi yakmayı da göze alabilmeli diye düşünüyorum. Orta yaşını geçmiş fakat arı üzere çalışan, üreten, yorulmak bilmeyen bayanlar görmek Fazla hoşuma sarfiyat. Yaşlanınca o bayanlar üzere olmak isterim. Sakin, şık, hengameden kaçınmayan, buralardan üreterek geçip giden bayanlar üzere… İnsan, her ne kıymetine olursa olsun tutkulu ve onurlu durmalıdır, ben buna inanırım.

‘GİDEREK GÜÇLENEN FEMİNİST HAREKET, KARAMSAR OLMADIĞIM ENDER BAHİSLERDEN BİRİ’

“Her ay düzenli olarak kanayan ancak ölmeyen bir mahluktan herkes ve her şey korkar. Allah bile…” diyorsunuz. Bayanların güçlerinin tam olarak farkında olmadığını ve sindirilmeye çalışıldığını mı düşünüyorsunuz?

Kesinlikle bu türlü düşünüyorum. O cümleyi de ziyadesiyle inanarak yazmıştım. Her ay nizamlı olarak kanayan fakat ölmeyen birinden korkmakta fayda vardır bence.

Umutsuz ya da karamsar olmadığım Ender hususlardan biri, giderek güçlenen feminist hareket. Bayanlar her geçen gün dayanışmanın değerinin, bayanın yurdunun Tekrar ve lakin bir bayanın olduğunun farkına varıyorlar, Adem’in kaburga kemiğini kurcalayan Tanrı’ya Bir arada öfkeleniyorlar. Öfke, Özellikle nihayet vakitlerde Fazla sık haşır neşir olduğum bir his. hiddet dinamiktir, Daimi harekete geçmeye zorlar. devinim etmeye, bilhassa Bir arada devinim etmeye gereksinimimiz Mevcut zira bayanlar dünyayı durdurmaya da yine döndürmeye de muktedirdir.

Kasım’ın söylediği “Karnı dümdüz. Çocuk doğurmamış. Doğursaydı şişerdi. Doğum kiloları kalıcı demiyor mu herkes” lafı erkeklerin bayana karşı yaptığı sözsel bir şiddet değil mi?

Evet, bu da toplumsal kodlarla ilgili bir problem. Bayanların evlendikten, doğum yaptıktan sonra kilo olmaları kaçınılmaz bir şey topluma nazaran. Kasım da o toplumun insanı, bu halde değerlendirmesi Fazla olağan, ondan beklenen bir şey.

Öykülerinizin birinde “İyi biri olmanın her koşulda kendisini kurtaracağı fikri, insanın en büyük sanrısıdır. İnsan, acımasız olma hakkını gerektiği yerde kullanmayı bilmeli ve bundan vicdan azabı duymamalıdır. Sen arkadaşına yeteri kadar Yardımcı olduğunu düşünüyorsan, ona yeteri kadar yardım etmişsin demektir. Daha Çok kurcalama…” diyorsunuz. Uygun insanı olmakla Çok vermeyi mi karıştırıyoruz sizce? Yeterli insan olarak anılmak için kendimizden mi vazgeçiyoruz?

Arada ince bir çizgi Mevcut tahminen. Yalnızca güzel bir insan diye anılmak için yeterliliği asla hak etmeyen insanlara uygunluk yapmaya devam etmemeliyiz tahminen de. Her şeyin bir bedeli varsa, insan birtakım bedelleri ödemelidir diye düşünüyorum. Affetmek, bağışlayıcı olmak Allah olmaya niyetlenmek tahminen de, bilmiyorum. İnsanın bir başkasını affedemeyeceği durumlar da vardır, olmalıdır, hayat bu türlü bir şeydir çünkü.