Bitmek bilmeyen bir yas

Ezgi Parıltı Şahin

Şükran Yiğit’in İrtibat Yayınları tarafından yayımlanan novellası ‘Bir Kış Yolculuğu’, yıllar Evvel kaybettiği karısının çıktığı nihayet seyahati, fotoğraf karelerinin müsaadeden giderek yine kurgulayan bir adamın hikayesini epeyce akıcı bir üslupla anlatmakta.

Adını fakat kitabın nihayet sayfalarında öğrendiğimiz Deniz, karısı Zuhal’i altı sene Evvel bir trafik kazasında kaybetmiştir. Deniz, ortadan geçen altı yıllık Vakit diliminde bu kaybın üstesinden gelememiş, kendini duygusal olarak Hariç dünyaya bütünüyle kapatarak o vakte kadar Zuhal’in etrafında kurguladığı hayatını adeta dondurmuştur. Başta epeyce Alelade bir aşk öyküsü üzere görünen Deniz ve Zuhal’in birlikteliğinin o kadar da Alelade olmadığı kitabın ilerleyen sayfalarında anlaşılacaktır. Gerçekten Zuhal, Deniz’in çocukluk aşkıdır. O denli ki doğdukları andan itibaren Tüm birincilerini birlikte deneyimleyen bu iki hayat arkadaşı, hem komşu hem Okul arkadaşıdır. Ailelerinin tabiriyle “kardeş gibi” büyümüşlerdir.

Deniz ve Zuhal’i birbirlerine bağlayan bağlar, İdadi ve daha sonra üniversite yıllarında birbirlerinden ayrılsalar dahi kopmaz. Tam aksisi, Deniz’in Zuhal’e olan bağlılığı ikisi de kendi hayatlarını kurdukça kuvvetlenecektir. Ömrün Tüm hoşluklarına Zuhal’in varlığıyla yokluğu ortasında değer biçen, ona anlatabileceği kıymette anıları olsun diye yaşayan ve Tüm kavramları Zuhal’i temel alarak eğip büken bir adamdır Deniz. Uğraş seçimi bile Zuhal’inkiyle birebir doğrultuda şekillenmiş, botanikçi olmuştur. Çıkacağı kış seyahati da bir meslektaşının kendisine Polonya’nın bir kenti olan Krakow’da bir çalışma kümesine iç olmayı Teklif etmesiyle başlayacaktır. Teklifi kabul ederken Deniz’in temel motivasyonu, Zuhal’in hayatının nihayet iki ayını bu kentte geçirmiş olmasıdır.

Böylece Zuhal’in Krakow’dayken çektiği fotoğraflarla kendisine bir rota çizer Deniz. Hedefi Zuhal’in gittiği her yere gidip gördüğü her şeye onun gözünden Şahit olmaya çalışarak Zuhal’le nihayet bir yaşanmışlık yaratmaktır. Başta epey günahsız ve romantik görünen bu dileğin vakitle Deniz’de garip bir saplantıya dönüştüğü okunacaktır. Çünkü Deniz, Zuhal’in Krakow’daki yaşanmışlıklarını kendine katmaya çalışıyor üzere görünse de esasen kendisini Zuhal’in hayatına iç etmeye çalışmaktadır.

Bir Kış Seyahati, Şükran Yiğit, 99 syf., ,İletişim Yayınları, 2022.

Bu doğrultuda hakikaten de Zuhal’in girdiği kafeleri, tiyatroları bir bir ziyaret eder Deniz, her seferinde de Zuhal’in fotoğraf makinesinin çektiği açıdan bakmaya çalışır bu görünümlere. Zuhal’in bu kente geldiğinde kaldığı meskeni tutmuştur üstelik. Özlediği bağlılık, bağdaşlık hissini altı yılın akabinde tam da burada bulur.

Deniz’in altı Yıl süren içe kapanması besbelli gereğinden uzun süren yasıdır. Lakin Farklı kısım Zuhal’in ömrüne iç olmak konusundaki Biçare saplantısıdır ki bu da akıllara bir duygudurum bozukluğu olarak değil lakin gereğinden uzun süren yasın sonucu olarak patolojik bir melankoli kavramını getirmektedir.

Yasla melankoli ilgisi birinci olarak psikanalist Karl Abraham’ın çalışmalarında görülür. Daha sonra Freud, ‘Yas ve Melankoli’ isimli makalesinde bu iki durumun ortak bir kökten dallanan iki farklı süreç olarak ele alır. Freud’a nazaran Yas ve melankoli kaybedilen objede birleşir.

Deniz’in sevdiği bayanı kaybetmesi, bu bağlamda, libidinal yatırım yaptığı objenin ani yok olması bakımından doğal olarak Yas sürecini beraberinde getirir. Freud’a nazaran bu Gerekli bir süreçtir çünkü Yas tutan kişinin kaybedilenle ortasındaki bağı koparıp özgürleşmesini sağlar, münasebetiyle kişinin yeni bir bağlılık kurmasının önünü açar. Gerçekten bu durum fakat Yas tutan kişinin bu süreçte kaybını kabullenmesi yoluyla gerçekleşebilir. ‘Bir Kış Yolculuğu’, Yas sürecinin bu evresinde kaybedilen objeyle bağını koparamayan bir adamın bu süreci şuurlu olarak simgeleştirmesi bakımından Enteresan bir noktaya değinir. Çünkü uzun süren Yas devriyle Birlikte yatırım yapılan objeyle bağın koparılamaması durumunda, kaybedilen obje kişinin kendi egosunun bir objesi haline gelir. Nihayetinde kaybedilen obje yok sayılır ve kaybın neden olduğu Tüm kötücül hisler kişinin egosuna yöneltilerek melankolik bir duygudurumu ortaya çıkar.

Daha net Anlatım etmek gerekirse Yas tutan şahıs için manasını yitiren dünyanın -kendisini çevreleyen her şeyin- kendisiyken melankolik şahıs bu anlamsızlığı kendinde hisseder.

‘Bir Kış Yolculuğu’nda, kitabı okudukça görülmektedir ki Deniz’in durumunda kaybedilen bireyle bağını koparamama sonucu onu egonun bir modülü haline getirme, Yas sürecinde değil, şimdi obje kaybedilen pozisyonunda değilken gerçekleşmiştir. Deniz, Zuhal’i hayatının merkezine koymakla kalmaz, daha Evvel de belirtildiği üzere Tüm dünyayı onu merkeze alarak yorumlayarak Mümkün olan Tüm geçmiş ve istikbal düşlerini Zuhal’de birbirine bağlar.

“… fabrikanın hiç kesilmeyen dumanını, gerisinde uzanan ıssız bucaksız boşluğu ve gri hareketsiz gökyüzünü, o Lahza Yan lojmanın penceresinde duran Zuhal’in de seyrettiğini Hayal ediyor ve onu düşününce geriye kalan o yedi günü o pencerenin önünde geçiren çocuk değil de seksen günde devrialem yapan Bay Fogg olmak istiyordum. Aslında ne olmak istesem Zuhal için olmak istiyordum.” (s. 34)

Altı Yıl boyunca bu halde seyreden melankoli durumu Deniz’in Krakow’a yaptığı seyahatle Öbür bir Ebat alır. Burada da Lacan’ın öne sürdüğü yastan sonraki simgeleştirmenin sağladığı özgürleşmiş şahıs olarak ele alınabilir Deniz, çünkü Zuhal’in Krakow’dayken çektiği fotoğrafları onunla ortak bir tecrübe paylaşmanın aracı haline getirerek kaybı simgeleştirmenin bir yolunu bulmuştur. Lacan’ın kuramına nazaran, Freud’da libidonun özgürleşmesi olarak bahsedilen durum burada simgeleştirmeyle gerçekleşir. Cenaze merasimleri bu bağlamda simgeleştirmenin güzel bir örneğidir, kaybı kendinde toplar ve bir vakte hapseder. Deniz altı yıldan sonra Zuhal’in fotoğraflarının peşinden giderek kaybını simgeleştirir görünmektedir fakat bunun bir düzgünleşme belirtisi olup olmadığı muallaktır. Deniz, kaybını simgeleştirirken ortak yaşanmışlıklar yaratmaya çalışarak kaybıyla ortasındaki bağı derinleştirmeye çalışıyordur bir yandan.

“Belli ki fotoğraf makinesini ayarlayıp denizliğin üzerine koyup kendi kendisini çekmişti. neden ben de kendimi çekmiyordum ki? arka planı ayarlarsam ve sandalyeyi onun sandalyesinin yanında olacak biçimde koyarsam iki fotoğrafı sıkıntısız formda birleştirebilirdim ve böylelikle Krakow’da Birlikte bir fotoğrafımız olabilirdi.” (s. 45)

Bu bağlamda ‘Bir Kış Yolculuğu’ hem bir Yas hem melankoli hikayesidir. Hikayenin başında Anlatım edildiği üzere, aslında bir türlü bitmek bilmeyene hapsolmuş bir adamdır Deniz.

“Adaçayının kışı lavantanın kollarında geçirdiği bir yıldı. Kış bir türlü bitmek bilmemiş, güneş, niyeti görüşmek olmasa da yasaksavar üzere arayıp hâl hatır soran eski bir Dost misali dünyaya ortada bir göz kırpmış lakin yüzünü pek göstermemişti. Bahar Irak bir Hayal üzereydi.”