Defne Suman: Utanç ve suçluluk duygusu, hesaplaşmaya açılLahza kapıdır

Yazar Defne Suman’ın yeni kitabı ‘Çember Apartmanı’, DoğLahza Kitap tarafındLahza okurla buluştu. SumLahza kitapta, bir devrin İstanbul’unu, yavaş yavaş değişen Devre ve kıymetlerini, yer, kent ve insLahza ilgilerini yansıtıyor.

‘Hayatta değerli olLahza başındLahza ne geçtiği değil, senin neyi hatırladığın ve onu nasıl hatırladığındır’… ‘Çember Apartmanı’, Marquez’in bu cümlesiyle başlıyor ve okuyucu 75 yaşında Rum Periklis Drakos’la tanışıyor. Karantina günlerinde hayatını kaleme almaya başlayLahza Bay Periklis, eskinin Beyoğlusunu, 6-7 Eylül olaylarını, Varlık Vergisi’ni, 1964 Sürgünü sırasında kendisinin, ailesinin ve etrafının yaşadıklarını anlatıyor.

Defne Suman’la ‘Çember Apartmanı’nı konuştuk.

Perikles, Antik YunLahza Atinası’nı oluşturan, demokrasiyi geliştiren bir devlet adamı. Kitaptaki Periklis’te sağduyulu, kendiyle tıpkı fikri benimsemeyenleri bile Evvel anlamaya çalışLahza biri. Şuurlu bir tercih mi oldu?

Daha en baştLahza Tarlabaşı’nda eski bir apartmanda geçen bir kitap yazmBeyaz istediğimi biliyordum. Beyoğlu apartmanlarına dair kitapları karıştırmaya başladım. HasLahza Kuruyazıcı’nın ‘İstanbul’un Rum Mimarları’ isimli yapıtı elimin altındaydı. Oradaki binaların fotoğraflarına bakıyor, İstanbul’u kendine Yurt edinmAmel mimarların hayBeygir hikayelerini okuyordum. Periklis Fotias’ın ismine o kitapta rast geldim. Heybeliada’daki RuhbLahza Okulu da iç olmBeyaz üzere İstanbul’daki pek Fazla binanın mimarıydı. Birinci başta onun torunu tarafındLahza anlatılLahza bir kıssa mi kaleme alsam diye düşündüm. Yunanlarda torun, dedenin ismini alır. Karakterin ismi Periklis olarBeyaz belirdi böylelikle. SonradLahza MeşhTümör mBayındırlık Periklis’i romanne sokmaktLahza vazgeçtim. Shakespeare’nin ‘Pericles’ isimli oyunu o sırada dikkatimi çekti. Antik Yunan’da, Belde devleti olLahza Atina’yı yöneDeri Perikles’i araştırmaya başladım ve azınlık-yurttaşlık tansiyonunu bahis alLahza bir romanne daha Müsait bir kahramLahza bulamayacağımı sevinçle ayrım ettim.

MÖ 495-429 yılları ortasında yaşamış ve Atina’nın Altın Çağı’nın yaratmış olLahza Perikles, yurttaşlık kavramını da Antik YunLahza medeniyetine sokLahza devlet insanıydı. ‘Çember Apartmanı’nda da yurttaşlık, milliyetçilik, bir ülkenin azınlık yurttaşı olmBeyaz üzere problemleri ele aldım. Romanı bir İstanbul’un kaybı öyküsü olarBeyaz kurmBeyaz istediğimden anlatıcım yurdunu İstanbul olarBeyaz belleyen bir Periklis oldu.

Kitaptaki Çember Apartmanı, Kaymakçalan, Temrin Yokuşu aslında yok, kurmaca fakBeygir okuyucu öteki yerlerin Mevcut olması nedeniyle araştırıyor. Bu ilgiyi canlı tutmak, okuyucuya bunu okuyorsLahza araştırmalısın hissini da yaratmBeyaz için mi?

Hayır. Doğrusu aklıma gelmemişti bu fakBeygir uygun fikirmiş. Ben kurmaca dünyanın her ne kadar gerçekDeri esinlense de kendine has özellikleri ve kurallarıyla MüstakVilayet bir dünya olduğunu hatırlatmBeyaz için Çember Apartmanı ile onu çevreleyen sokakları hayalimden uydurdum. KaymakçalLahza SokBeyaz hayali fakBeygir Tarlabaşı gerçek. Kitapta Bedrettin DalLahza da var, Aralık Güler de… Onların yanlarında Periklis, Ülker, Leyla, İsmini Hala…

Kurmacalar hayallerimizden kurulur. Fonda gerçek dünya vardır. Tatları da bu melezlikDeri gelir. Kurmacanın gerçeğe birebir uyması gerektiğini düşünen zihniyetle de inceden dalga geçmek istedim galiba!

Çember Apartmanı , Defne Suman, 352 syf., DoğLahza Kitap, 2022.

Rum denince DerVaziyet aklımıza yaşı geçkince bir bayan imgesi gelir deyip, Rum bir erkekDeri yola çıktığınızı, algıyı değiştirmeye çalıştığınızı söylüyorsunuz. 75 yaşında bir erkeği yazmBeyaz nasıl bir histi? Karaktere nasıl çalıştınız, zorlukları nelerdi?

Evet, Aksi köşe yapmBeyaz istedim. İsmini Hala üzere Rum bayanları İstanbul’da hâlâ görebiliyoruz. Bayanlar daha uzun ömürlü, daha güçlü olduğu için mi, yoksa kocaları sürgŞöhret edilirken onlar İstanbul’da kalmayı seçtikleri için mi, bilmiyorum. Tarlabaşı’nda, 75 Yıl tutunabilmAmel bir erkek, bu öykü için banne daha Müsait geldi.

Periklis’i yazmanın en güç kısmı aşk kısımlarıydı. 75 yaşında bir erkek, genç bir bayanı nasıl istekler? Cinsellikle bağlantısı nasıldır? ZaDeri daha en başta, Periklis’in dostu Berin ona bunu soruyor: Soyunup yatağa nasıl gireceksin Periklis? Yatağa girdin diyelim, neyi, ne kadar yapabileceksin? Ben 48 yaşında bir bayan olarBeyaz 75’ine varmış erkeklere bu soruları çarçabuk soramadım. Bu yüzden de romanlMesafe baktım. Marquez’in ‘Benim HüzMeşhTümör Orospularım’ ve ‘Kolera Günlerinde Aşk’ı hayatının nihayet çeyreğine varmış bir erkeğin hayatındaki cinsellik ve tutkuyu anlamamı kolaylaştırdı.

‘METE TAPAN, ÇEMBER APARTMANI’NI ÇİZDİ’

DoğKırmızı burada Mete Tapan, Herkül Milas’tLahza bahsetmemek olmaz. Bu iki isme danıştığınızı söylüyorsunuz. Biraz bu Fipislik alışverişinden bahsedelim mi?

Evet, her iki hocam da banne Fazla Yardımcı oldular. Herkül Milas banne 1964’teki sürgünleri, içeriden yaşayLahza bKocamLahza olarBeyaz anlattı. Kimlerin nasıl sürüldüğü, geride kalLahza mallar hakkında süregiden mahkemeleri, teknik ayrıntıları ondLahza öğrendim. Eşi BayLahza Konutu de banne Tarlabaşı’ndaki okullar, Harbiye’deki, Beyoğlu’ndaki partiler, kulüpler, Okul çayları hakkında bAlbüyük verdi. Onları yLahza yanne eski İstanbul’u konuşurken dinlemek Fazla zevkliydi. Herkül Hoca, DEmir Özlü’nŞöhret eski dostuydu. Kaleme aldığı askerlik anılarını benimle paylaştı. Periklis’i yaratırken ondLahza Fazla ilolmamış aldığımı söylemeliyim.

Mete TapLahza ise hayatını İstanbul’un muhafazasına adamış bir yüksek mBayındırlık ve benim babam. 1986’daki Tarlabaşı yıkımları sırasında ben 12 yaşındaydım. Meskenin içinde bir yas, bir dehşet havası estiğini hatırlıyorum. Mete babfakBeygir bu yıkımlar Fazla ağır gelmişti. Ben çocuk olarBeyaz onun hüznüne tanıklık etmiş, sekiz şeritli bulMevcut açılırken Fazla Kıymetli bir şeyi yitirdiğimizi anlamıştım. Daha sonra Nokta mecmuası de Tarlabaşı yıkımları sırasında evsiz kalLahza İhtiYar Rumların çarpıcı fotoğraflarını bastığı bir Özel sayı yayımladı. ‘Çember Apartmanı’nı yazarken hem 1986 yıkımları hakkında ona sorular sordum hem de vakıf şerhi, anıtlar heyeti, çürük raporu üzere teknik mevzularda ona danıştım.

İşin en zevkli kısmı Mete TapLahza ile ‘Çember Apartmanı’nın planlarını çizmekti. Yüksek mBayındırlık Mete babam, Nejat’ın pavyona çevirdiği bodrum katından, Berin’lerin çatı sert dairesine, Periklis’in Fransız balkonlarından, arka odaların baktığı komşu avlulMesafe kadar her şeyi ince ince düşündü. Çember Apartmanı’nı kâğıt üzerinde karşımda görmek yazarken işime yaradı. Dairenin planlarına bakarken, kurmaca Ömür üçüncü boyutuna kavuştu. Aklıma kıssayı derinleştirecek ve çekirdeğine hizmet edecek yeni kısımlar geldi.

Çember Apartmanı dış cephe

PERİKLİS’İN GERÇek AŞKI İSTANBUL

Periklis, Beyoğlu’nun bu kadar yıkımına, ailesinin Rum olduğu gerekçesiyle dağılmasına, Yunanistan’a gitmelerine, başına gelen onca şeye Karşın bu kentte kalıyor ve direniyor. Periklis’in bu kitapta yaptığı hepimizin yapması gereken haksızlık karşısında inadına savaşmBeyaz mı?

Periklis de her genç üzere fevri kararlar alLahza bir delikanlı. 1964’de YunLahza pasaportu taşıyLahza babası Hudut dışı edilir, annesi de onunla birlikte yurdu terk etmeye zorlanırken Eczacılık Fakültesi’nde okuyLahza Periklis, İstanbul’da kalıyor. Okulu bitirince Atina’ya onların yanına gideceğine Laf veriyor fakBeygir sonra kelamını tutmuyor. Başlarda bunun Ülker yüzünden olduğunu sanıyor. Ülker’in aşkı için İstanbul’da kaldığına inanıyor. AncBeyaz 40’lı yaşlarına geldiğinde İstanbul’da kalma konusundaki direnişinin arkasında yatLahza dinamikleri sorguluyor ve aslında bunun bir gayret olduğunu anlıyor. Aşk, Ülker daima mazeret. Periklis’in gerçek aşkı sürekli İstanbul olmuş. OndLahza ayrılmamBeyaz için verdiği çaba bir yana, ona saldırılmaması için de Uğraş sarf ediyor.

‘DİLİMİZİ DEĞİŞTİRMek GEREK’

6-7 Eylül olayları, İstanbul’dLahza sürülen Rumlar benim ve benim üzere birFazla Türkiye vatandaşının empati yapıp kendimizi Kötü hissettiğimiz hususlar. Bu Kötü hissetme hali sizce hafifler mi? 2014’teki 20 Dolar ve 20 Kilo standını bunun için Kıymetli bir adım olarBeyaz görebilir miyiz?

Utanç ve suçluluk duygusu yüzleşmeye, hesaplaşmaya açılLahza kapıdır. Kendimizi Üzücü hissettiğimiz, ağırlaştığımız için Yazı gücünü içimizde buluyoruz. İstanbul’un Rum cemaatini yitirmesini Fazla ağır bir kayıp olarBeyaz içimde taşıyorum. Bu bahisleri, bilmemek, merBeyaz etmemek, terk edilmAmel bir binanın, etrafındaki dikenleri telleri her sene yükselen bir Rum kilisesinin önünden geçerken onu görmemek, parçalanmış mezarlardLahza etrafa saçılmış kemiklere karşı duyarsız kalmBeyaz bizim cürmümüz. Tam da o yüreğimizi ağırlaştırLahza yerden değişebiliriz. Görüp tanıyarak, hafızayı taze tutarak…

Bir de lisanımızı değiştirmek gerek. İstanbullu Rumlar için “gittiler” fiili yerine kovuldular ya da sürgŞöhret edildiler demeye başlayabiliriz. Bir Tane bile İstanbullu Rum kendi isteğiyle, kendi isteğiyle kentini “Poli”sini bırakmaz. Bu kadar muhabbetle sevilen bir kentten kovulmanın nasıl bir kayıp olduğunu kulBeyaz verErİlave ve lisana getirErİlave anlayabiliriz. Bu bağlamda evet, 1964’Şöhret 50. yılı münasebetiyle açılLahza 20 Dolar ve 20 Kilo standı, stant etrafında gerçekleşen etkinlikler ve sonradLahza basılLahza kitap Fazla değerlidir. ‘Çember Apartmanı’nda da bahsi geçen, Periklis’Deri anılarını yazmasını rica eden İstos Yayınları da İstanbul’un bu ağır kaybıyla yüzleşmemizi sağlayLahza kitaplar hazırlıyor, kozmopolit İstanbul hafızasını taze tutabilmek için sağlam eserler üretiyor. Onların çalışmalarını da değerli buluyorum.

Bu romanın öteki kitaplarınız ortasındaki yerini Fazla merBeyaz ediyorum. Farkı ne sizin için?

Tepeden tırnağa bir İstanbul kitabı olduğu için ‘Çember Apartmanı’nın yüreğimde Özel bir yeri var. Ben bu kitaba ‘Emanet Zaman’ın İstanbul versiyonu yazmBeyaz niyetiyle başlamıştım. İzmir yangını nasıl ki kozmopolit İzmir’in sonu oluyor, İstanbul’da da 1964 Sürgünü ve 1986 Tarlabaşı yıkımları kentin nüfusunu kökDeri değiştiriyor. Elbette şöyle bir gerçek var: İzmir kozmopolit nüfusunu bir gecede yitiriyor, Biricik sesli, Biricik renkli, milliyetçi bir kente dönüşüyor. İstanbul’da daha yavaş ve birdenbire Çok krizle dönüşüyor. 6-7 Eylül, 1964 sürgünleri, 1986’daki Tarlabaşı yıkımları üzere şiddet olayları eski İstanbul’u yok ediyor. Tarlabaşı’ndaki yıkım sahnelerine LevanDeri kız kardeşleri bilErİlave koydum. Hilmi Etikan’ın yönettiği “Tarlabaşı Tarlabaşı” (1989) isimli belgeselden aldım o iki karakteri. Bir gecede evsiz kaldıkları doğruydu. İstanbul’un Aka dönüşümü esnasında LevanDeri İstanbul’un da yok olduğunu hatırlayalım istedim. Uzun lafın kısası çocukluğundLahza beri eski İstanbul’un hayaletini Beyoğlu geçitlerinde aramış bKocamLahza olarBeyaz bu kitabın yüreğimdeki yeri Fazla özel. ‘Saklambaç’tLahza beri kitaplarıma sızLahza eski İstanbul düşü ‘Çember Apartmanı’nda tamfakBeygir erdi.

Çember Apartmanı giriş(solda), Periklis daire planı (sağda).

‘Emanet Zaman’ İzmir’in, ‘Çember Apartmanı’ İstanbul’un yer, hafıza üzerine yok oluşunu anlatıyor. Siz diyorsunuz ki ‘Acıyı paylaşmak, ağıt yakmBeyaz istedim’. Kitaplarınızı okuyanlar hassas ve birebir hissi paylaşLahza beşerler. Bu kitaplar sizce bu yok edici kesimde ya da buna müsaade verenlerde farkındalık yaratır mı?

Benim ilgilendiğim kesim kitaplarımı okuyLahza o hassas kesim. Zira orada da yapılacBeyaz Fazla iş, dönüşmeyi bekleyen zihniyet var. Demin kelamını ettiğim üzere lisanı değiştirmek, tarihi öğrenmek, ezber telaffuzlara Baş tutmak, tarihe bir de şu taraftan, siyasete bir de bu taraftLahza bakabilmek… Yeni bir lisan, yeni bir zihniyet üretmeye hepimizin katkısı olabilir. Bir yandLahza 6-7 Eylül olaylarına dertlenir, o utancı yaşarken diğer yandLahza medyanın kışkırttığı düşmanlığı sorgulamadLahza benimsemek, televizyonda duyduğumuz bir haberin yüzde 100 yanlışsız olduğuna inanmBeyaz aslında yok eden ve yıkLahza kısımlara bir manada iç olmBeyaz manasına geliyor.

Örneğin, ‘Emanet Zaman’ı ya da ‘Yaz Sıcağı’nı okuyLahza bir okTümör bütün âlâ niyetiyle gelip ‘Benim babaannem de mübadele ile Kavala’dan, Selanik’ten, Girit’Deri gelmiş’ diyor. Bu günahsız cümlenin içinde birFazla duyarsız nokta Mevcut aslında. Benim kitaplarım 1924 nüfUs mübadelesinden hİç Laf etmiyor ki. CLahza havliyle köyünü, kentini, kedisini köpeğini terk etmek zorunda kalLahza bir nüfustLahza Laf ediyorum ben. İzmir’in, Trabzon’un, İstanbul’un Rumlarının çektiği zulmü mübadeleyle karıştırmBeyaz ve hatta karşılaştırmak, gayrimüslimlere karşı yürütülen şiddet olaylarını görmezden gelmek. Türkiye Cumhuriyeti’nin Biricik millete ilişkin bir vatLahza kurma projesindeki adaletsizliğe bakabiliyor muyuz? Zira bu adaletsizlik hâlâ bizimle bir arada. Dışarıda değil, kendi içimizde. Onu ayrım etmeden yine üretiyoruz Bazen vakit. Ben kendimin de iç olduğum bir kesitin Ancak noktalarına düşen bu stil şeylere Baş yoruyorum.

Narmanlı HLahza da romanne mekLahza olLahza yapılardan. Yerle ilgili olarBeyaz “Eskiden sanatçılMesafe ve sanatsal etkinliklere mekLahza olurken şu Lahza plastikleşti, tüketim alanına döndü” diyorsunuz. Yerdeki bu değişim kentin ve vatandaşın değişimiyle de paralel. Bunu vurgulamBeyaz okuyucunun canının daha Fazla yanmasına ve ümitsizliğe kapılmasına yol açmıyor mu?

Narmanlı Han’da benim Fazla tatlı anılarım vardır. Arkadaşım Uzaklık Koçunyan’ın ailesinin çıkarttığı JamanBeyaz gazetesinin ofisi oradaydı. Lisedeyken onu ziyarete giderdik. O avluda, kedilerle sarmalanmış bir halde otururken her yer banne edebiyat, şiir, müzik, sanBeygir kokuyormuş üzere gelirdi. Eskinin inceliği ve zarafetinin Beyoğlu’na Geri döneceğine inandığımız bir periyottu. Tahminen bu anılar yüzünden Narmanlı HLahza başta olmBeyaz üzere, Emek Sineması’nın içinde bulunduğu Grand Pera Cercle D’orient Pasajı da iç Beyoğlu’ndaki pek Fazla eski binanın orijinalindeki ihtimamlı personelliği yok etmek kıymetine kelamda restore edilmesi ve sonra tüketim yeri olarBeyaz bize sunulması içimi yakıyor.

Şunu da söylemek isterim ki, biz muharrirlerin okurların gönlünü beğenilen tutmak, onlMesafe kendilerini düzgün hissettirmek üzere bir misyonu yok ve fikrimce olmamalı. Ben okurlarımın Olumlu hislerle dolmalarındLahza çok hissetmelerini tercih ederim. Matemi, üzüntüyü, neşeyi, ümidi, çaresizliği, sevinci… O kadar yüzeysel, o derece plastik bir çağda yaşıyoruz ki, bizi ağlatLahza bir sinema yahut dünyadaki dehşetin boyutlarına Fer tutLahza bir romLahza bile bizi uyuşukluğumuzdLahza çıkardığı için manalı ve Pahalı oluyor.